Sint Maarten: een verhaal over chocola, voetbal, Holleeder en mantelzorg

11 november is de dag…

Enkele observaties en ervaringen rondom Sint Maarten

 

Sint Maarten in de brugklas

Als kind had ik geen weet van Sint Maarten. In de Gelderse regio waar ik destijds woonde was het geen gewoonte dat kinderen op 11 november langs de deuren gingen met lampions en Sint-Maarten liedjes om snoep op te halen. Pas in de brugklas maakte ik met deze legendarische man kennis. Bij het vak tekenen kregen we de opdracht om een afbeelding van Sint Maarten te maken. In een groot schetsboek, met echte verf. Die verf zat in kleine tubetjes met wonderlijke aanduidingen die op toverwoorden leken: karmijn, oker, vermiljoen. Voor we gingen schilderen vertelde de leraar, meneer Germans, ons vol vuur het verhaal van de Romeinse ruiter Maarten die een bedelaar de helft van zijn mantel gaf door met zijn zwaard dit kostbare kleed in twee stukken te snijden. Germans liet ons allerlei afbeeldingen van deze legende zien die ons moesten inspireren. Of dat in mijn geval gelukt is, durf ik niet te zeggen. Ik heb wel mijn schetsboek bewaard zodat ik mijn ’kunstwerk’ nog kan laten zien.

img_2911

 

Sint Maarten en de jonge vader

Toen ik vele jaren later in Amstelveen kwam wonen, stonden er op een regenachtig novemberavond volslagen onverwacht zingende kinderen bij de voordeur. We waren hier niet op voorbereid. Onze eigen kinderen waren nog heel jong  (één van twee jaar en één van twee maanden) en we hadden geen snoep in huis. Gelukkig konden we de zingende buurtkinderen tevreden stellen met mandarijntjes. De jaren daarna werden mijn kinderen zelf fanatieke 11 november vierders. Geen wonder, Sint Maarten zorgde jaarlijks voor zakken vol snoep. Dankzij de kinderen kregen we de kans niet om 11 november te vergeten. Begin november begon de voorpret. Er werden lampionnen gemaakt en opbergtassen voor snoep klaargelegd. Voor de bezoekende kinderen zorgden wij voor voldoende snoep. Ook bleven wij, bij wijze van eigen inbreng, mandarijnen uitdelen. Die vielen namelijk iedere keer ook in de smaak.

 

Sint Maarten: van soldaat tot bisschop en heilige

Dankzij meneer Germans en de Amstelveense kinderen is Sint Maarten deel gaan uitmaken van mijn leven. Weliswaar op bescheiden schaal, maar ik blijf hem tegenkomen. Op allerlei manieren zie je zijn naam, zijn afbeelding met de bedelaar, of het symbool van zijn gehalveerde mantel terug. Dat heeft vooral te maken met zijn heiligverklaring. De Romeinse soldaat Maarten werd na het verrichten van zijn nobele daad bisschop van de Franse stad Tours. In die stad overleed hij in het jaar 397 en werd hij in de basiliek van Tours begraven op 11 november. Toen hij later heilig werd verklaard, werd 11 november zijn naamdag. Hij was een populaire heilige en in katholieke landen en kringen kom je daarom Sint Maarten vaak tegen.

sint_maarten-van-dyck

Schilderij van Antoon van Dyck

willy-vandersteen

Kopie Willy Vandersteen (Suske en Wiske)

 

Sint Maarten in Nederlandse steden en dorpen

Ook in Nederland laat hij nog steeds van zich spreken. Meerdere plaatsen kennen Sint Maarten (of Sint Martinus) als beschermheilige. De bekendste voorbeelden zijn Groningen (denk aan de Martinikerk en -toren) en Utrecht. In Utrecht is er zelfs ieder jaar in november een Sint Maarten parade. Het stadswapen van Utrecht (half rood en half wit, met een diagonale scheidslijn) verwijst naar de gehalveerde mantel (rood) en het zichtbaar geworden  onderkleed (wit). Voetballiefhebbers kennen deze vlakverdeling van het logo en het shirt van FC Utrecht (helaas heeft deze club met ingang van dit seizoen afscheid genomen van dit karakteristieke half rode-half witte shirt).

 

gemeente-utrecht

fc-utrecht

shirt-fc-utrecht

 

 

 

 

 

Ook zijn in Nederland diverse plaatsen naar Maarten vernoemd: Sint-Maartensdijk (Zeeland), Maartensdijk (Utrecht), en enkele plaatsjes rondom Schagen (NH):  Sint Maarten, Sint-Maartensbrug, Sint-Maartenszee en Sint-Maartensvlotbrug.

maartensdijk_wapen-svg

Gemeentewapen Maartensdijk

 

Sint Maarten en het tropische eiland

Een andere mooie verwijzing is het eiland Sint Maarten in de Caraïbische zee. Dit eiland zou op 11 november 1493 door Columbus zijn ontdekt. Het eiland is -heel symbolisch- in tweeën gedeeld. Het zuidelijke deel is sinds 2010 een apart land binnen het Koninkrijk der Nederlanden, en het noordelijke deel is een Frans overzees gebiedsdeel.

260px-saint_martin_map

Pikant detail is dat Heineken-ontvoerders Willem Holleeder en Cor van Hout ook nog een tijdje op het Franse deel van Sint Maarten gevangen hebben gezeten. Na de ontvoering van Heineken vluchtte dit tweetal naar Frankrijk waar ze door de autoriteiten werden opgepakt. Omdat de uitlevering aan Nederland juridisch niet rondkwam, zaten de Fransen met deze twee criminelen in hun maag. Ze dachten hen ver weg op Saint Martin op te kunnen bergen (misschien wel om hen stiekem, buiten alle formele regels om, naar het Nederlandse deel van het eiland over te kunnen brengen), maar de lokale bevolking wenste niet als dumpplaats voor Europese criminelen te dienen. Geen barmhartigheid voor Holleeder en van Houts dus. Onder druk van de eilandbewoners moest Parijs beide Nederlanders snel weer ophalen.

 

Sint Maarten in Amstelveen

In mijn eigen woonplaats komt Sint Maarten op een sportieve en een gastronomische manier tot leven. Een van de grote lokale voetbalclubs heet Sporting Martinus. Van origine een katholieke club met als officieel logo een afbeelding van Sint Maarten en de bedelaar.

sporting-martinus

hek-sporting-martinus

 

 

 

 

 

 

 

 

De tweede herkenbare verwijzing is de bekende Amstelveense chocolatier Martinez. Op de website is te lezen dat het echtpaar dat het bedrijf startte maar liefst zeven dochters had, en één zoon. De zoon heette Martin en nam de productie van de chocola ter hand. De dochters gingen werken in de winkel. Het gehele bedrijf kreeg de naam Martinez (afgeleid van Martin en zijn zeven zusters). Die naam zegt veel over het belang dat men destijds hechtte aan het krijgen van een zoon. Hoe dan ook, Martin moet wel vernoemd naar Sint Maarten, want als je het logo van Martinez ziet, laat dat niets te raden over.

martinez-bonbons

 

Sint Maarten en de mantelzorg

Dan is er nog een omstreden verwijzing naar Sint Maarten. Het Latijnse woord voor mantel is pallium. De term palliatieve zorg (mantelzorg) is hiervan afgeleid. Volgens sommigen is deze term ontleend aan de legende van Sint Maarten. Wie op internet naar deze verwijzing zoekt, ziet dat de meningen over deze interpretatie nogal uiteenlopen. Opvallend genoeg is 10 november, de dag voor Sint Maarten, aangewezen als Dag van de Mantelzorg. Volgens de website van dit initiatief is de dag willekeurig gekozen. Toeval of niet, het is in ieder geval een bijzonder opeenvolging van dagen.

 

Sint Maarten en het kinderrijmpje

Als persoonlijke noot nog een klein rijmpje dat ik twintig jaar geleden voor mijn kinderen schreef:

Sint Maarten is op 11 november

En Sinterklaas op 5 december

Maar wat voor mij een raadsel is:

Wanneer is het Sint Juttemis?

Geef een reactie