Mijn gewone, bijzondere moeder

Mijn laatste blogtekst van dit jaar is geheel gewijd aan mijn moeder. Het is een persoonlijk verhaal over een bijzondere vrouw. Met een speciale aanleiding.

 

 

Als je schrijft over je moeder ben je tegenwoordig in goed gezelschap. De afgelopen jaren publiceerde de ene na de andere auteur een boek over zijn moeder. Een greep: Sprakeloos van Tom Lanoye, Margje van Jan Siebelink, Ik kom terug van Adriaan van Dis, Moedervlekken van Arnon Grunberg en Magdalena van Maarten ’t Hart.

Nu wil ik niet de indruk wekken dat ik me met deze erkende literatoren wil meten. Ik ken mijn plaats en beperk me tot deze tekst op mijn eigen weblog. De speciale aanleiding is dat, 28 jaar na haar overlijden, een nieuw boek van mijn moeder is uitgekomen. Geen boek over mijn moeder dus, maar van mijn moeder. Dat wonderlijke gegeven verdient enige uitleg.

Mijn moeder was een gewone moeder en een bijzondere moeder. Ze was een gewone moeder omdat ze na haar trouwen stopte met werken (zoals bijna alle getrouwde vrouwen in de jaren ’50 deden) en full time huisvrouw werd. Ze regelde alle zaken thuis: schoonmaken, wassen, koken, etc. Ook de zorg voor mijn broers en mij kwam vooral op haar neer. Ze las ons voor, ze stopte onze sokken, ze verzorgde ons als we ziek waren, gaf ons straf als we kattenkwaad hadden uitgehaald en ze zong liedjes. Dat laatste deed ze heel vaak en heel graag. Ze vertelde me ooit eens dat haar moeder ook altijd in huis liep te zingen.

Iets minder gewoon was het feit dat wij onze vader en moeder aanspraken met ‘vader’ en ‘moeder’; en met ‘u’. Mijn vriendjes zeiden ook allemaal ‘u’ tegen hun ouders, maar noemden hen verder gewoon ‘papa’en ‘mama’. Wij waren de enigen die dat niet deden. Als een kind buiten op straat ‘moeder’ riep, wist mijn moeder direct dat het een van haar kinderen was. Dat ‘vader en moeder’-zeggen hadden mijn ouders afgekeken van Annie MG Schmidt. Lees de boeken van Jip en Janneke er maar op na. Mijn moeder was een groot fan van Annie MG Schmidt en zij begon in diezelfde stijl voor ons, haar drie zonen, rijmpjes en verhaaltjes te schrijven.

hanna-en-anton-lam

Mijn ouders, midden jaren ’60

In die periode werkte mijn vader als leraar godsdienst en cultuur op een Kweekschool (nu pabo). Als godsdienstpedagoog stond hij voor de vraag hoe je de verhalen uit de Bijbel toegankelijk kon maken voor kinderen zonder de oorspronkelijk tekst en de strekking van het verhaal uit het oog te verliezen. In die tijd waren de teksten van kinderbijbels en de christelijke liedjes vaak te moeilijk voor kinderen of te zeer losgezongen van de brontekst. Mijn vader probeerde aanvankelijk zowel zelf als met een aantal geestverwanten tot passende teksten te komen, maar deze onderneming kreeg pas echt vleugels toen mijn moeder ging meeschrijven. Zij bleek het talent te hebben om de juiste woorden voor kinderen te vinden èn dicht bij de kern van de bijbelteksten te blijven. Wim ter Burg, een collega van mijn vader die muziekdocent was op dezelfde kweekschool, nam de melodieën voor de opgeleverde teksten voor zijn rekening. Deze bleken al even pakkend en toegankelijk. Een selectie van dertig liederen waarvan de meeste van mijn moeder, werd uiteindelijk gebundeld en in 1966 uitgebracht onder de titel Alles Wordt Nieuw.

awn-deel-1-1966-callenbach-nijkerk

Het werd een enorm succes. In korte tijd gingen tienduizenden exemplaren over de toonbank. Ze vonden hun weg naar basisscholen, zondagsscholen en christelijke gezinnen. Dit stimuleerde mijn moeder om nieuw materiaal te gaan schrijven. In 1968 bracht ze samen met Wim ter Burg een tweede Alles Wordt Nieuw-bundel uit. Ook dit boekje was een schot in de roos. Alles Wordt Nieuw werd, vooral in protestants-christelijke kring, een begrip. En Hanna Lam (de naam waaronder mijn moeder publiceerde) en Wim ter Burg vestigden hun naam in christelijke kringen. Er verschenen recensies en interviews in diverse media, er werden langspeelplaten gemaakt en de verkoopcijfers stegen van tienduizenden naar honderdduizenden. De liedjes over Babel, Abraham, Jozef, Mozes, Jericho, Simson, de Wijzen, Zacheüs en Palmpasen werden klassiekers.

Toen gebeurde iets heel ingrijpends. Mijn vader kreeg een dodelijk auto-ongeluk in 1970. Mijn moeder bleef alleen achter met drie jongens van middelbare school leeftijd. Mijn moeder verloor niet alleen haar liefhebbende echtgenoot en de vader van haar kinderen, maar ook degene die haar schrijfwerk had gestimuleerd en met wie ze kon praten over haar teksten. Na een intense periode van rouw en verdriet pakte ze de draad weer op. En meer dan dat. Ze begon niet alleen weer te schrijven, maar ging ook reizen naar Israël leiden en begon aan een studie Pedagogiek (MO-A en later ook MO-B)  in Amsterdam. (Ik ging op zaterdag soms met haar mee. Terwijl zij colleges volgde, liep ik als scholier lekker rond te dwalen op het Waterlooplein en bij de Oudemanhuispoort).

hanna-in-israe%c2%a6el

Mijn moeder in Israël

In 1974 kwam de derde bundel van Alles Wordt Nieuw uit en in 1979 het vierde en laatste deel. Het succes vlakte met de jaren weliswaar wat af, maar de vraag naar haar boeken bleef bestaan. In de jaren die volgden bracht de uitgeverij vooral verzamelbundels van haar werk uit. Mijn moeder verbreedde haar activiteiten. Ze ging werken op de redactie van een radioprogramma, werd actief in Vrouwen voor Vrede, deed bestuurswerk, verzorgde lezingen en bleef schrijven. In 1980 hertrouwde mijn moeder. Met haar nieuwe man maakte ze veel reizen en genoot ze van de mooie dingen van het leven.

In de tweede helft van de jaren ’80 maakte ze met een aantal musici plannen voor een nieuwe bundel christelijke kinderliedjes. Ze wilden een klein liedboek voor kinderen maken, omdat er in het officiële Liedboek van de Kerken uit 1973 geen aandacht was voor kinderen. Het boek kwam onder de titel Met Andere Woorden in het najaar van 1987 uit.

met-andere-woorden-klein-liedboek-voor-kinderen-1987-callenbach-nijkerk

Mijn moeder was toen al ruim een jaar ernstig ziek en wist dat er geen genezing meer mogelijk was. Op 2 januari 1988 overleed ze. De nieuwe bundel had beperkt succes, maar één tekst uit de bundel blijft tot op de dag van vandaag tot de verbeelding spreken. Het is De mensen van voorbij. Een tekst waarbij bewust geen melodie is gecomponeerd. Een liedje om te zeggen, om voor te lezen bij het overlijden van een dierbaar persoon. Wij hebben het voorgelezen op haar begrafenis. En nog steeds wordt deze tekst op rouwkaarten geplaatst of bij uitvaartdiensten voorgedragen.

De belangstelling voor mijn moeder’s werk is blijven bestaan. De verzamelbundel (met alle teksten en melodieën) verkoopt nog steeds goed. De waardering voor haar oeuvre blijkt ook uit het feit dat in het in 2013 uitgebrachte nieuwe interkerkelijke Liedboek maar liefst 21 liederen van haar zijn opgenomen. Een erkenning voor haar werk en voor het belang van kinderliederen over geloof.

alles-wordt-nieuw-verzamelbundel-2012

Verzamelbundel

Maar ook op andere meer persoonlijke wijze blijft haar naam rondzingen. Van tijd tot tijd krijg ik een bericht van een vriend of een collega die een lied van mijn moeder heeft gehoord in een kerkdienst of een tekst van haar heeft gelezen in een blad. Bij de doop van mijn kleindochter droeg mijn schoondochter een dooplied van mijn moeder voor. Een heel bijzonder moment. En door de jaren heen ben ik mensen tegengekomen die blij verrast zijn als ze ontdekken dat Hanna Lam mijn moeder is. Dat levert steevast mooie verhalen op over bijzondere momenten waarop haar liederen werden gezongen. Ook kan men moeiteloos hele coupletten van haar voordragen. Ik moet dan vaak uitleggen hoe het komt dat zij Lam heet en ik  ’t Lam. De verklaring is dat mijn vader het voorvoegsel ’t lastig en lelijk vond. Hij en mijn moeder lieten het weg, terwijl mijn broers en ik het op latere leeftijd wel weer zijn gaan gebruiken. Het is immers onze formele achternaam.

En dan nu een nieuw boek. Naar aanleiding van 50 jaar Alles Wordt Nieuw (in 1966 kwam de eerste bundel uit) brengt de uitgever een nieuwe selectie van haar meest aansprekende teksten uit.

kijk-eens-om-je-heen-2016

het-lied-van-het-begin

Dit keer als voorleesboek voor kleine kinderen met de teksten van mijn moeder die prachtig en eigentijds zijn geïllustreerd. Deze jubileumuitgave komt op de markt omdat er nog steeds veel vraag is naar haar werk en haar teksten nog steeds gewild zijn. Het heet Kijk eens om je heen en het bevat een greep van 20 teksten uit de vier delen van Alles Wordt Nieuw en Met Andere Woorden.

Ik kreeg het mooie, nieuwe boek twee weken geleden in handen. Een moment om even stil van te worden. Wonderbaarlijk hoe het verhaal van mijn gewone, bijzondere moeder blijft doorgaan en haar naam blijft klinken.

 

Laat een reactie achter op Anoniem Reactie annuleren