“Twee jaar geleden liepen duizenden Oranjefans nog door de straten van Charkov tijdens het EK voetbal. Nu wordt daar op leven en dood gevochten”

 

>>>> over oorlog en vrede >>>>

 

Twee jaar geleden bezocht ik met een groep studenten het Europees Parlement. Bij ons vertrek hoorde ik een Vlaamse medewerkster van de afdeling Voorlichting aan haar collega vragen wat ze van de toekenning van de Nobelprijs vond. De collega antwoordde tamelijk ondoorgrondelijk met de woorden: ‘heel interessant’. Op dat moment schoot me te binnen dat die dag de winnaar van de Nobelprijs voor de Vrede bekend gemaakt zou worden. Ik had geen idee wie dit jaar zou winnen en besteedde verder geen aandacht aan dit voorval. Uren later passeerde mijn trein de grens bij Roosendaal en had ik weer toegang tot mijn mail en nieuwssites. Mijn smartphone vertelde met dat de EU met de Nobel-eer was gaan strijken. Wat me vooral verbaasde was dat ik die namiddag in Brussel (buiten de voorlichtster) geen enkele referentie aan dit heugelijk feit had waargenomen. Ik had net het huis van de prijswinnaar bezocht, maar geen slingers en taart gezien.

 

Slagveld Europa

Europa is door de eeuwen heen het slagveld geweest van talloze oorlogen en conflicten tussen volken en landen. Het is in dit opzicht een bijzonder gegeven dat de EU-verkiezingen in mei 100 jaar na het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog plaatsvinden, en 75 jaar na de start van WOII, en 25 jaar na de val van de muur in Berlijn. Symbolische data en gebeurtenissen die een bepaalde kleur geven aan de manier waarop we naar de EU kunnen kijken.

Het is geen toeval dat de voorlopers van de EU vlak na de Tweede Wereldoorlog werden opgericht en dat het er juist om ging om aartsrivalen Frankrijk en Duitsland om de tafel te krijgen. Niet met grootse vergezichten, maar met bindende, praktische afspreken over de productie van kolen en staal: de ingrediënten van de oorlogsindustrie in die tijd. Het is ook geen toeval dat Straatsburg werd gekozen als de zetel van de daarbij horende instituties: de zo vaak door Duitsers en Fransen betwistte grensplaats aan de Rijn. Daar hebben we nu dus 50 jaar later de vergaderplek van het Europees Parlement aan te danken.

 

Bijdrage EU

Het is niet mogelijk om exact te bepalen wat het Europese samenwerkingsproject heeft bijgedragen aan de vrede in Europa. Je kunt wel constateren dat EU-lidstaten de afgelopen vijftig jaar geen enkele keer de wapens tegen elkaar hebben opgenomen. Tegen de historische achtergrond van eeuwen onderlinge strijd is dat op zijn minst opmerkelijk. Op de website van het  Comité Nobelprijs voor de Vrede (2012) wordt dit als volgt verwoord: “The stabilizing part played by the EU has helped to transform most of Europe from a continent of war to a continent of peace.” http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/2012/press.html

Nu kun je je afvragen of de Koude Oorlog en de tegenstelling NAVO-Warschau Pact niet even zeer hebben bijgedragen aan het begraven van de strijdbijl in het toenmalige West-Europa. De VS vreesden in 1945 dat het Sovjet-communisme naar het compleet verzwakte Westen zou oprukken en hadden strategisch belang bij een stevig Westers blok in Europa.

Hoe dan ook, 50 jaar vrede is een grote verworvenheid en de EU heeft daarbij onmiskenbaar een rol gespeeld.

Een veel gehoorde vraag is of we tegenwoordig die vrede nog wel weten te waarderen. Het is vandaag 5 mei dus we zitten momenteel in de week van herdenken en vieren. Maar we zien ook dat de ooggetuigen van de oorlog hoogbejaard zijn en dat er generaties opgroeien zonder ouders of grootouders die de oorlog nog zelf hebben meegemaakt. Die oorlog vertegenwoordigt steeds meer een ver verleden en vormt steeds minder de brandstof om het vuur van de Europese samenwerking brandend te houden.

Nog steeds gewapende strijd in Europa

En toch, de oorlog in voormalig Joegoslavië (jaren ’90) en de huidige strijd in Oekraïne laten zien dat er ook nog in onze tijd gewapende conflicten op Europees grondgebied worden uitgevochten. Twee jaar geleden liepen duizenden Oranjefans nog door de straten van Charkov tijdens het EK voetbal. Nu wordt daar op leven en dood gevochten. Het laat ons zien dat vrede in Europa geen vanzelfsprekendheid is. Vrede blijft een actueel thema. Deze eigentijdse conflicten laten ook zien dat de EU geen effectief instrumentarium heeft om bemiddelend of interveniërend op te treden: niet langs diplomatieke weg en niet langs militaire weg.  De EU spreekt niet met één mond (alle inzet van EU buitenlandcoördinator Ashton ten spijt) en de EU heeft ook niet een gemeenschappelijk leger om strijdende partijen tot de orde te roepen. Al in de jaren ’50 werden eerste ideeën op dat gebied snel getorpedeerd en ook nu zijn lidstaten niet erg enthousiast om tot een gezamenlijke strijdmacht te komen.

Lieve vrede

Al met al blijkt de EU geen vredestichter buiten het eigen grondgebied,  maar wel een effectieve bewaker van de lieve vrede in eigen huis.