Terwijl de pogingen om een nieuw kabinet te vormen hopeloos mislukken, zijn Henk en Ingrid op koopjesjacht in de Haagse binnenstad en bezoeken Jelmer en Sophie het Van Gogh Museum in Amsterdam. Dat laat ons zien wat de missie van het nieuwe kabinet zou moeten zijn.
De eerste pogingen om tot een nieuwe regering te komen zijn gestrand. Er is sprake van een enorme Haagse impasse. En dat terwijl er na de verkiezingen zoveel euforie was. De populistische overwinningsmars van Brexit en Trump kreeg in ons land geen vervolg. De PVV van Wilders ging weliswaar van 15 naar 20 zetels en Thierry Baudet kwam nu ook met zijn strijdmakker Theo Hiddema in de Tweede Kamer, maar de overgrote meerderheid van de stemmen ging naar de traditionele partijen. En juist deze partijen maken er momenteel bij de formatie een potje van. Je kunt je voorstellen dat dit koren op de molen is van de buitengesloten anti-establishment partijen. Het voedt hun tegengeluid. Reden te meer voor de partijen aan en rond de onderhandelingstafel om tot een akkoord te komen en het algemeen belang boven het partijbelang te stellen. Er moeten knopen doorgehakt worden. Die knopen liggen niet zozeer op binnenlands terrein, maar hangen juist samen met wereldomvattende vraagstukken. En daar lopen zowel Henk en Ingrid als Jelmer en Sophie tegenaan.
Migratie, klimaat en inkomensverschillen
Na het mislukken van de eerste formatieronde met VVD, CDA, D66 en GroenLinks maakte informateur Edith Schippers bekend dat vooral bij het thema ‘migratie’ de inhoudelijke opvattingen van de betrokken partijen te veel uiteenliepen. Daarnaast zag ze ook fikse verschillen in visie bij de onderwerpen ‘klimaat’ en ‘inkomensverdeling’. Nu lijkt het op het eerste gezicht om uiteenlopende vraagstukken te gaan, maar deze thema’s hangen in de praktijk nauw met elkaar samen. Mondiale inkomensverschillen en klimaatverandering zijn wereldwijde voedingsbronnen voor migratie. Op de golven van de globalisering zijn zowel bedrijven als arbeidskrachten op drift. Grote bedrijven zijn voortdurend op zoek naar schaarse grondstoffen, goedkope arbeidskrachten en lucratieve afzetmarkten. Ze laten zich daarbij vaak niet veel gelegen liggen aan mogelijke effecten voor milieu en klimaat. Hun belangstelling gaat vooral uit naar armere regio’s met veel ongeschoolde arbeidskrachten en weinig regelgeving. Aan de andere kant zie je veel arbeidskrachten die hun land verlaten om elders hun heil te zoeken. Wat vroeger op nationale schaal gebeurde (de trek van het platteland naar de stad), vindt nu op mondiaal niveau plaats. Hierbij gaat de belangstelling van migranten vooral uit naar rijkere regio’s en welvarende landen. Er is dus alle reden om klimaat, migratie en inkomensverdeling als samenhangende thema’s te zien en als zodanig te benaderen. Het helpt niet om, à la Trump, klimaatverdragen op te zeggen en muren om je land te plaatsen. Als je minder migranten wilt, moet je maatregelen nemen tegen de opwarming van de aarde en tegen de ongelijkheid in de wereld. Dat vergt een integrale visie en dat zal de kern van het nieuwe regeringsbeleid moeten zijn.
Henk en Ingrid bij de Primark: over inkomensongelijkheid
Veel van onze kleding wordt gemaakt in Aziatische sweatshops. Dat levert ons bij de Primark tassen vol leuke en goedkope kleren op. Die spotgoedkope productie ver weg is funest voor onze eigen kledingindustrie (minder werk). Daar komt de trend van online winkelen bij die ervoor zorgt dat meerdere winkels en warenhuizen gaan sluiten (nog minder werk). Er is dus meer werk in ontwikkelingslanden, en dat is een pluspunt, maar de omstandigheden voor mens en milieu zijn daar vaak zeer beroerd.[1]
Actie van de Schone Kleren Campagne in Den Haag
Aan de andere kant raken wij hier veel vormen van werk kwijt, met name voor lager opgeleiden. Bovendien krijgen die lager opgeleiden op het gebied van werk en huisvesting concurrentie van arbeidsmigranten uit andere landen die hier hun geluk komen beproeven. Geen wonder dat Henk en Ingrid boos zijn. Voor hen geen goed betaalde banen en drie, vier vakanties per jaar. Zij moeten sappelen en op de kleintjes letten. En dus kopen juist Henk en Ingrid bij de Primark en de Action of ze shoppen online en kopen daarbij steeds meer bij buitenlandse webshops.[2] Daarmee zijn zij, net als wij allemaal, onderdeel van en mede-verantwoordelijk voor een mondiaal systeem dat op nationaal en internationaal niveau tot ongelijkheid en scheve verhoudingen leidt.
Jelmer en Sophie in het Van Gogh museum: over klimaatverandering
De opwarming van de aarde zorgt (onder andere) voor een stijgende zee-spiegel en meer droogte. Met meer kans op overstromingen en een grotere vraag naar water en voedsel zal ook de kans op migratie toenemen. De wereld vluchtelingenorganisatie UNHCR heeft hierover onlangs een rapport opgesteld, gebaseerd op studies van vele wetenschappers wereldwijd. “Climate change over the 21st Century is projected to increase displacement of people” and “can indirectly increase risks of violent conflicts in the form of civil war and inter-group violence by amplifying well-documented drivers of these conflicts such as poverty and economic shocks”. http://www.unhcr.org/540854f49
Naast regeringen spelen multinationals een grote rol bij het bevorderen of het afremmen van klimaatverandering. Het Nederlands-Britse bedrijf Shell is zo’n hoofdrolspeler. Onlangs kwam het bedrijf weer in het nieuws toen actievoerders in het Van Gogh Museum protesteerden tegen het feit dat Shell dit museum sponsort en daarmee haar imago probeert te versterken, terwijl het aan de andere kant maar blijft doorgaan met de vervuilende exploitatie van fossiele brandstoffen.[3]
Milieugroep Fossil Free Culture NL
tijdens een stilteprotest op zondagmiddag 14 mei 2017 voor de ingang van het van Gogh Museum, Amsterdam (bron: Volkskrant)
Misschien hadden de actievoeders een paar maanden geleden een artikel van De Correspondent gelezen dat laat zien hoe dubieus het beleid van Shell is ten aanzien van milieu en klimaat.
Jelmer en Sophie bezoeken graag musea. Grote tentoonstellingen zijn tegenwoordig niet te realiseren zonder steun van grote bedrijven als Shell, Rabobank of Philips. Maar wat te doen als deze bedrijven op het gebied van mens en milieu geen goed beleid voeren? Moeten Jelmer en Sophie hun museumjaarkaart opzeggen? En niet meer tanken bij Shell?
Er valt wat te kiezen
In het artikel van De Correspondent wordt ons duidelijk gemaakt dat mensen, overheden en bedrijven altijd iets te kiezen hebben. Traditioneel gezien hebben linkse mensen de neiging om de schuld bij grote ondernemingen te leggen en benadrukken rechtse mensen de eigen vrijheid en verantwoordelijkheid van individuen. Maar alleen maar wijzen naar de overkant helpt ons niet verder. De hierboven geschetste vraagstukken zijn complex en vergen een duidelijk plan voor de toekomst. Hoe komen we tot minder vervuiling en opwarming, minder armoede en ongelijkheid en minder onbeheersbare migratie? Het is duidelijk dat Nederland niet alleen dat antwoord kan geven. Op internationaal gebied kunnen we hooguit een beetje bijsturen in de goede richting en andere landen zien te inspireren. Dat lukt niet met een regering met een beperkt of zwak mandaat. De nieuwe regering zal een bundeling moeten zijn van verschillende krachten, belangen en opvattingen met voldoende uitstraling en gezag om in binnen- en buitenland het verschil te kunnen maken. Een coalitie waarin bedrijven en actiegroepen zich herkennen, een coalitie met linkse en rechtse elementen, een coalitie waarin partijen die morrelen aan de Grondwet niet welkom zijn, een coalitie met een royale meerderheid in beide Kamers, een coalitie die zowel Henk en Ingrid als Jelmer en Sophie aanspreekt. Dat kan alleen met een combinatie VVD-CDA-D66-GroenLinks (al zijn Henk & Ingrid daarin ondervertegenwoordigd; en dat is een risico), of met een combinatie VVD-CDA-D66-SP (voor een hoger Henk & Ingrid gehalte;maar dan moet de SP de blokkade jegens de VVD opheffen). De kiezer heeft in maart gesproken. Het is nu de hoogste tijd voor de Haagse partijen om hun verantwoordelijkheid te nemen. De eerste rondes van verkenning en ontkenning zijn voorbij. De twee genoemde opties zijn de enige serieuze. Andere combinaties voldoen niet aan de kwalitatieve en/of kwantitatieve vereisten en helpen ons niet verder op weg naar een betere wereld. Want een betere wereld willen we toch allemaal?
[1] De Schone Kleren Campagne opende laatst een pop-up naai-atelier in Den Haag om het winkelend publiek bewust te maken van misstanden in dergelijke sweatshops. http://schonekleren.nl/nieuws/2017/05/politici-aan-het-werk-in-bengaalse-sweatshop
[2] https://tweakers.net/nieuws/122533/nederlandse-bestedingen-chinese-webshops-groeien-met-59-procent.html
[3] http://www.volkskrant.nl/beeldende-kunst/activisten-die-in-van-gogh-museum-tegen-sponsorrelatie-met-shell-protesteerden-eindigden-in-cel~a4494710/