Sinds het najaar van 2019 woon ik in Zeist, na ruim 40 jaar in Amsterdam en Amstelveen te hebben gewoond. Ik heb me voorgenomen om geregeld een blog te schrijven over bijzonderheden en ervaringen in mijn nieuwe woonplaats.
Dit verhaal begint in 1974, toen ik ook in Zeist woonde: van mijn 15e tot mijn 18e jaar.
Het was zomer, ik was 16 jaar en ik had, zoals elke puber, geld nodig. Waarschijnlijk voor het kopen van LPs en kleding en om uit te kunnen gaan. In het huis-aan-huisblad zag ik dat er krantenbezorgers werden gezocht en na één telefoontje was ik aangenomen. Ik kon meteen de volgende dag aan de slag met het rondbrengen van het Algemeen Dagblad in de wijk Vollenhove. Ik heb het twee weken volgehouden. Veel te vroeg moest ik mijn bed uit (stom, want het was vakantie!) en het lukte me nauwelijks om de laatste kranten op tijd (‘liefst voor 7 uur, maar uiterlijk half 8!’) in de bus te doen. Ik had er geen handigheid in, en ook geen plezier. Het laatste onderdeel van mijn krantenronde was de zogenaamde L-flat. Voor mij was dit immense flatgebouw van 12 verdiepingen hoog en een halve kilometer lang een soort verlossend slotstuk. Mijn ronde zat er bijna op. Ik hoefde niet meer in straten via hekjes en voortuintjes van deur tot deur te zigzaggen, maar kon handenvol kranten tegelijk verdelen over de brievenbussen van de AD-abonnees. Snel en eenvoudig. En droog op regenachtige ochtenden.
De omvang van de flat maakte destijds indruk op me. De flat stond te boek als grootste galerijflat van Europa, met ruim 700 woningen en meer dan 2000 bewoners. Een eindeloos lange blokkendoos van hoog opgestapelde appartementen. Van buitenaf gezien onaantrekkelijk en massief. Maar toen ik een keer bij een klasgenoot die daar woonde langs ging, viel het me op hoe licht en royaal de woonruimte er van binnen uitzag.
In de jaren ’60 en ‘70 verrezen in Nederland op meerdere plekken wijken met kolossale hoogbouwformaties om de woningnood te kunnen ledigen. Woningen met ruime kamers en goede voorzieningen en buiten veel licht en lucht. Bestemd voor de onderwijzer, de politie-agent en de ambtenaar.
In het najaar van 2019, toen ik weer in Zeist ging wonen, zag ik voor het eerst na 40 jaar de L-flat weer terug. ‘Hij staat er nog steeds!’, was mijn eerste reactie. In tegenstelling tot de vele honingraatflats in de Bijlmer was hij niet gesloopt. Hij was zelfs in frisse groene kleuren gestoken. ‘Hoe zou het zijn om daar nu te wonen?’, vroeg ik me af. Mijn nieuwsgierigheid werd onverwacht snel beantwoord door een serie artikelen over de L-flat en haar bewoners in NRC-Next, mijn ochtendkrant.[1]
“Maar al in dat eerste decennium, de jaren zeventig, verdween de L-flat van de verlanglijst van Zeister woningzoekenden. De gemeente bleef maar bijbouwen, hele buurten. Nijenheim, Couwenhoven, Brugakker, Crosestein. L-flatbewoners konden een eengezinswoning met tuin krijgen voor een vriendelijke prijs. Van een woonbestemming werd de L-flat een doorgangsstation.”
Het is duidelijk. De L-flat is niet meer de woonplek van de gemiddelde AD-lezer of mensen met een middeninkomen. Het is door allerlei maatschappelijke ontwikkelingen en beleidsbeslissingen een sociale huurflat geworden. Een verzamelplek voor mensen in een kwetsbare situatie: bijstandsgerechtigden, asielzoekers, langdurig zieken. De met respect en warmte geschreven portretten in NRC Next liegen er niet om. Veel bewoners hebben het zwaar, kampen met tegenslag, komen moeilijk vooruit. Als je veel kwetsbare mensen bij elkaar zet, versterkt dat de sociale problematiek. Dat blijkt ook uit de onlangs gepubliceerde kansenatlas (https://kansenatlas.seo.nl/persoonlijk_inkomen/26/alles/alles/alles).[2] Als er veel mensen met een laag inkomen bij elkaar in een wijk wonen, zijn er minder kansen om op het gebied van werk of opleiding vooruit te komen dan in wijken met meer sociaal-economische diversiteit. De L-flat werd een opeenstapeling van mensen met opeengestapelde problematieken. Dat leidde de afgelopen decennia tot verhalen over criminaliteit, springers, prostitutie, armoede en gedumpt afval. De L-flat kreeg een slechte naam.
De ergste uitwassen zijn nu aangepakt. En ook NRC Next tekent veel positieve geluiden op. Buren die elkaar helpen, bewoners die activiteiten organiseren om elkaar te ondersteunen.
“Maar louter praten over problemen doet de L-flat tekort. Veel mensen deugen – voor die wijsheid hoef je geen boek te lezen. Je kunt ook langs in het inloophuis van Ina Duit naast portiek zeven. Geïnspireerd door het verhaal van de barmhartige Samaritaan maakt zij het flatleven leuker met taallessen en bewonerslunches. Zelfs de voedselbankmiddagen waren er gezellig, elke vrijdag elf jaar lang, met koffie voor de wachtende bewoners en, als het meezat, gedoneerde taartjes van Top’s Edelgebak. Flatbewoner Harisa Fetahovic verbouwde de voormalige vuilopslagplaats naast portiek zes ondanks haar astma van stofnest tot buurthuis voor tienermeisjes. Julia Ement zaait in het voorjaar altijd gras in het lapje grond langs de zijkant van de flat, zodat er een mooier gazon is voor iedereen. De dochter van de Russische Nadia had een snee in haar hand, de Syrische buurman bracht haar naar het ziekenhuis. De gehandicapte jongen van eenhoog werd uitgescholden, tiener Suus van verdieping vijf nam het voor hem op.”
Er is nu minder sprake van criminaliteit en overlast. Bovendien is wooncorporatie Woongoed een groot renovatieproject gestart. Alle 728 woningen krijgen nieuwe badkamers, toiletten en keukens. Ook de bergingen en portieken worden opgefrist. En er worden meer dan duizend zonnepanelen geplaatst. Terwijl er jaren geleden serieus werd nagedacht over het slopen van de flat, wordt er nu gekozen voor een grote opknapbeurt. Veel bewoners zijn er blij mee, al bestaat er ook vrees voor huurverhogingen. Men vindt het vooral positief dat er wordt geïnvesteerd in het woon- en leefklimaat. Aandacht, geld en perspectief zijn de ingrediënten voor maatschappelijke vooruitgang.
Naast de wooncorporatie heeft ook de gemeente Zeist grootse plannen. Er is een meerjarenplan ontwikkeld: Vollenhove Vooruit.[3] Het is de bedoeling dat gemeente en bewoners samen komen tot het realiseren van ambities voor het jaar 2035. Als je deze initiatieven bekijkt, wordt er stevig geïnvesteerd in de toekomst van de L-flat en haar bewoners. En dat mag ook wel, want 1 op de 30 Zeistenaren woont in deze kolos.
Wie weet kan over 40 jaar het honderdjarig bestaan van deze legendarische flat worden gevierd. Ik zal dat niet meer meemaken en ik weet ook niet of er dan nog krantenjongens zullen zijn.
Naschrift
Aan het einde van dit verhaal wil ik nog iets voorleggen wat me altijd heeft beziggehouden. Dat is de naam van de flat. Iedereen zegt dat de naam L-flat is afgeleid van de vorm van het gebouw. Van bovenaf lijkt het op een grote platliggende letter L. Maar toen ik als krantenjongen voor de flat stond en ook nu als ik luchtfoto’s van de flat bestudeer, zie ik geen L, maar een grote J. Het kortere deel van de flat wijst niet in een rechte hoek naar rechts, maar in een schuine hoek naar links. De L-flat is eigenlijk een J-flat.
De NRC-artikelen in drie reeksen
Deel 1: https://www.nrc.nl/nieuws/2020/02/06/de-flat-a3989318#Intro
Deel 2: https://www.nrc.nl/nieuws/2020/04/05/de-flat-en-corona-a2753552#Intro
Deel 3: https://www.nrc.nl/nieuws/2020/10/02/terug-naar-de-flat-a4013412#Intro
[1] https://www.nrc.nl/nieuws/2020/02/06/de-flat-a3989318#Intro
[2] Zie ook dit interessante artikel: https://www.nrc.nl/nieuws/2021/03/05/kansenongelijkheid-in-nederland-wie-in-emmen-opgroeit-haalt-een-alphenaar-nooit-meer-in-a4034383
[3][3] https://www.zeist.nl/projecten/projectenoverzicht/vollenhove-vooruit