9 Mei is een bijzondere dag in Europa.
Voor Russen is 9 mei een belangrijke feestdag. Zij herdenken de overwinning op nazi-Duitsland. Op 8 mei 1945 om middernacht tekenden vertegenwoordigers van het nazi-regime hun overgave. Omdat het toen in Moskou al 1 uur ’s nachts was, werd 9 mei uitgeroepen tot Dag van de Overwinning. Van de televisie kennen we de beelden van de grote overwinningsparade op het Rode Plein waarbij jaarlijks met groot militair vertoon de heldendaden worden herdacht en de macht van (eerst) de Sovjet-Unie en (later) de Russische Republiek wordt getoond.
In West-Europa willen we nog weleens vergeten welke offers de Russen in die oorlogsjaren hebben gebracht en hoe belangrijk hun bijdrage was aan het definitief verslaan van Hitler. Voor de Russen moet het bijzonder zijn geweest dat zij tot twee keer toe een grote westerse mogendheid het hoofd wisten te bieden. Eerst Napoleon en daarna Hitler. Daar mogen land en bevolking heel trots op zijn. Natuurlijk is er ook een donkere schaduwkant. De leiders van de Sovjet-Unie grepen deze overwinning aan om de grootsheid van hun communistische systeem te etaleren en hun territoriale vleugels in Oost-Europa uit te slaan. De bevrijding werd een bezetting. Oost-Europa kwam onder Sovjet gezag te staan. Overal werd elke vorm van kritiek en verzet hardhandig de kop ingedrukt. Dat veranderde pas met de val van de Muur in 1989. Zo bezien is 9 mei in Oost-Europa een feestdag met een zwarte rand.
Voor de Europese Unie is 9 mei de Dag van Europa. De EU kent officieel vier symbolen (en de Euro als vijfde, niet-officiële):
– de blauwe vlag met de twaalf sterren
– het motto ‘in verscheidenheid verenigd’
– de hymne (uit de negende symphonie van Beethoven; ‘Alle Menschen werden Brüder’)
– de Dag van Europa (9 mei)
http://europa.eu/publications/slide-presentations/index_nl.htm
Er is voor deze datum gekozen omdat op 9 mei 1950 de toenmalige Franse minister van Buitenlandse Zaken een belangrijke persverklaring aflegde. Het was de vooraankondiging van de vorming van de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS), één van de voorloper van de Europese Unie.
In de Verklaring van 9 mei 1950 staat:
‘De wereldvrede kan alleen worden beschermd door een krachtsontplooiing die evenredig is aan de gevaren die haar bedreigen.’ ‘Door de gezamenlijke productie van de oorlogsindustrieën onder gezag te plaatsen van een nieuwe Hoge Autoriteit, wier beslissingen bindend zijn voor Frankrijk, Duitsland en de andere landen die zich aansluiten, legt dit voorstel de eerste concrete fundamenten voor een Europese federatie, die onontbeerlijk is voor het handhaven van de vrede.’ (Bron: https://www.europa-nu.nl/id/vhkfc9n88ty2/9_mei_dag_van_europa )
In dit opzicht kan 9 mei 1950 beschouwd worden als de geboortedatum van het Europese samenwerkingsproject dat uiteindelijk heeft geleid tot de EU zoals we die nu kennen. Er zullen niet veel mensen zijn die deze dag als zodanig kennen en vieren. Geen parades en festivals in Brussel en Straatsburg. Geen vlagvertoon en volksfeesten in de hoofdsteden van de lidstaten. Ondanks de invloed en betekenis van de EU op het leven van honderden miljoenen Europeanen, is 9 mei voor de gemiddelde Europeaan een onbekende feestdag.
De verbinding tussen beide 9 mei vieringen is de Tweede Wereldoorlog. Voor de Russen de overwinning op de nazi’s. Voor Schuman en de zijnen het einde van de strijd tussen Duitsland en Frankrijk.
Zou het niet mooi zijn als er in de toekomst een gemeenschappelijke, betekenisvolle 9 mei viering in Europa zou komen. Van Oeral tot Ierland en van Lapland tot Lampedusa. Niet met de schaduwkant van bezetting of overheersing waar Oost-Europa onder geleden heeft en vrij van de euroscepsis die er nu in West- en Midden Europa rondwaart. Maar een feestdag waarop alle Europese landen en bevolkingen vieren dat ze elkaars grenzen en eigenheid respecteren, dat onderlinge problemen niet met wapens worden uitgevochten en dat gezamenlijke uitdagingen in goed overleg en naar vermogen worden opgepakt. Dat lijkt mij een prachtige feestdag waarvoor ik graag de straat op zou gaan.