Categoriearchief: Europa

Tien jaar Phaestus! Inhoudsopgave 2014-2023

Mijn blogsite Phaestus bestaat 10 jaar! In 2014 begon ik met het schrijven van blogs. Over onderwerpen die me dierbaar zijn, bezighouden, opvallen of zomaar te binnen schieten: muziek, politiek, mijn gezin, communicatie en onderwijs (mijn werk), poëzie, reizen, mijn nieuwe woonplaats Zeist, de EU, taal, de actualiteit.

Het schrijven bezorgt mij veel plezier en ik hoop dit nog jaren te blijven doen. Niet in de laatste plaats omdat de afgelopen 10 jaar zoveel mensen mijn blogs hebben gelezen, gedeeld en gewaardeerd. Dat is een enorme stimulans. Hartelijk dank daarvoor!

In totaal heb ik ruim 200 teksten geschreven en geplaatst. Mijn eerste blog in dit nieuwe jaar is geen nieuwe tekst maar een overzicht van alle blogs tot nu toe; in chronologische volgorde.

En de komende maanden op deze plek weer nieuwe teksten. Over namen van luchthavens, over ‘Hier opent’, over de nieuwe boeken van communicatiegoeroes Betteke van Ruler en Wil Michels, over M.C. Escher, over het leesteken ampersand (&), over de Zeister Hernhutters, over de Europese Parlementsverkiezingen, en nog veel meer!

 

2014 Titel Onderwerp en link
1 Een genuanceerde zwart-wit denker Machiavelli en Il Principe (De Vorst)

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=24

2 Het schoolslagprincipe USP’s en onderscheidend vermogen

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=40

3 Verantwoord Commercieel Samenwerken Hoe om te gaan met commerciële steun

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=235

4 Kiezen voor Europa (serie): Introductie Een serie in thema’s over de rol en plaats van de EU

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=246

5 Kiezen voor Europa (serie) Proloog

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=248

6 Kiezen voor Europa (serie) Geografie

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=293

7 Kiezen voor Europa (serie) Geschiedenis

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=308

8 Kiezen voor Europa (serie) Economie

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=319

9 Kiezen voor Europa (serie) Cultuur

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=326

10 Kiezen voor Europa (serie) Politiek

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=332

11 Kiezen voor Europa (serie) Epiloog

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=337

12 Voir un ami pleurer De aanslag op het Joods Museum in Brussel

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1771

13 Hallo Jumbo! Jumbo, Magritte en Warhol

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=275

14 COMpositie Kernbegrippen van professionele communicatie

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=345

15 Relaties en relevantie Waarom communiceren organisaties?

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=357

16 Zijn en Hebben (Etre et avoir) in gedichten en films

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=366

17 Outlet Honden en bejaarden uitlaten

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=376

18 Het ‘hoe’ van communicatie Strategie en communicatie

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=381

19 Zwarte Zaterdag Vakantie ervaringen in Italië

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=385

20 Dylan Tribute Concert in Concertgebouw

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=394

21 De koffiecorner Een student kiest een communicatiestrategie

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=405

22 Zender en Ontvanger Hoogste tijd om dit begrippenpaar uit te zwaaien

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=410

23 Gerrit Kouwenaar Bij de dood van de dichter Gerrit Kouwenaar

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=427

24 Niets is wat het lijkt, of toch wel? Het husselen van letters

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=438

25 De nieuwe landkaart van Europa Schuivende grenzen in Europa

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=446

26 Teveel reclame Kritiek op een kortzichtige opinie

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=453

27 La Superba Het boek van Ilja Leonard Pfeijffer

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=456

28 Burgemeester word wakker Burgemeester is ook media-commissaris

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=462

29 Doe effe normaal Campagne SNS slaat niet aan bij studenten

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=468

30 Wanneer zeg je ‘Henk en Ingrid’… Welke naam zeg je eerst (bij stellen)

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=477

31 Kleurenblind Doet huidskleur er toe bij blinden?

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=486

32 Generatiekloof Student weet niet wie Lord Byron is

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=497

33 Strategie revisited Nogmaals: over communicatiestrategie

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=502

34 In elke klas zit een Mariëlle Een stille studente die goed scoort in de praktijk

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=510

35 Stakkerdjes of Stakkertjes? Hoe spel je verkleinwoorden?

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=516

36 De grootste hit van Dylan in NL Welke song is dat?

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=523

37 The image as burden Tentoonstelling Marlene Dumas (over Identiteit en Imago)

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=530

 

2015 Titel Onderwerp en link
38 Ben ik Charlie De aanslag op Charlie Hebdo

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=542

39 Ben ik Charlie (vervolg) De aanslag op Charlie Hebdo (vervolg)

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=551

40 Richting, een naar voorzetsel Het gebruik van het woord richting

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=557

41 Nina Sophia Bij de geboorte van ons eerste kleinkind

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=562

42 Enigma en Dilemma Naar de film The Imitation Game met dochter Lisa

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=571

43 Februaristaking Stilstaan bij antisemitisme

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=576

44 Merknamen De herkomst van merknamen (boek van Riezebos)

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=581

45 De vier elementen van communicatie Een koppeling tussen elementen en communicatie

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=586

46 Hun strijd, onze strijd Vechten op vreemde bodem

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=595

47 Naast wie ga je zitten Observaties in het openbaar vervoer

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=602

48 De stamhouder Het boek van Alexander Münninghoff

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=608

49 Grandes Lignes Parijs en de grote gebaren

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=614

50 Kennis-Houding-Gedrag Kanttekeningen bij deze communicatie-begrippen

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=624

51 Norwegian Wood Haruki Murakami, The Beatles en Bob Dylan

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=639

52 Valt er wat te kiezen Verkiezingen voor het Europees Parlement

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=648

53 H.N. Werkman De druksels van Werkman

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=654

54 CommunicatieNU #2 De nieuwe verzamelbundel van Betteke van Ruler

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=669

55 Heimwee naar Max van der Stoel Herinneringen aan een oud-minister

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=677

56 Peeck & Op de Beeck Twee schrijvers, twee boeken; een vergelijking

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=684

57 Zuivere ketters De vervolging van de Katharen in Frankrijk

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=692

58 Zadelhoesjes en ander reclameleed Hoe goed te adverteren met zadelhoesjes

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=701

59 Ode aan mijn bril Dit jaar ben ik vijftig jaar brildragend

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=713

60 Organisaties en onderscheid Zelfpresentatie en ontwikkelingen op mediagebied

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=728

61 Pluk de dag De dichter Cees Buddingh’

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=739

62 Offerfeest Wat wordt er gevierd tijdens het Offerfeest?

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=754

63 Minder, minder, minder Een kwalitatieve afwijzing van andere mensen

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=765

64 Afrikaanse vluchtelingen tussen wal en schip Wat doen de EU en de AU?

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=772

65 Nog één keer naar Bob Dylan Concert in Carré (november 2015)

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=782

66 Een prachtig spoor De bolwerken van Amsterdam (Rob van Reijn)

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=793

 

 

2016 Titel Onderwerp en link
67 Suiker, een bitterzoet verhaal Cuba, plantages, Java, slavernij

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=807

68 Waarom het even slikken is vandaag… Bij de dood van David Bowie

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=826

69 Geven en Nemen of Delen Seks, intimiteit en communicatie

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=836

70 Help, mijn dochter heeft een gymnasium-advies De voors en tegens van het gymnasium

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=846

71 Het Vegetarische Vrienden dilemma In hoeverre wil je je aan anderen aanpassen?

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=856

72 Koop geen krant van je geboortedag Maar van de dag erna

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=863

73 Schoolcampus (V&D) Bij het faillissement van Vroom & Dreesmann

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=874

74 Judas, de regisseur van Pasen Het boek Judas van Amos Oz

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=892

75 Het Oekraïne-referendum deugt niet Het verkeerde middel bij deze problematiek

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=906

76 Mijn houvast-huis Het gele huis van Willink en mijn geboortehuis in Velp

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=920

77 9 mei: reden voor feest in Europa De feestdag van de Russen en van de EU

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=931

78 Gastdocent in Litouwen Mijn ervaringen in Vilnius

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=939

79 Matthias Antonie Bij de geboorte van onze kleinzoon

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=953

80 Jan Vertoortelboom en het Vlaamse familieverhaal Het boek De verzonken jongen

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=962

81 Een alternatief Nederlands elftal Buitenlandse spelers met een Nederlandse naam

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=967

82 Hello Goodbye Het Britse referendum over de EU

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=986

83 Festival Mijn ervaringen op het North Sea Jazz festival

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=992

84 Je moet er wat voor over hebben Collecteren voor het Rode Kruis

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1000

85 Mooie kerk De gerestaureerde Sint Bavo basiliek in Haarlem

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1007

86 Geniet ervan! Het gebruik van de gebiedende wijs

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1024

87 Vruchtgebruik Waarom Apple Apple heet

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1033

88 Moedige stap van Edith Schippers Opmerkingen bij de Schoo-lezing van deze minister

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1048

89 Moussa en Meursault; rendez-vous met Albert Camus Het boek Moussa van Kamel Daoud als eigentijds vervolg op L’Etranger van Albert Camus

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1063

90 How does it feel? Bob Dylan krijgt de Nobelprijs voor literatuur

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1088

91 Olifantenpaadjes en ezelsbruggetjes Zetjes in de goede richting: hints en nudging

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1097

92 Sint Maarten Een verhaal over chocolade, voetbal, Holleeder en mantelzorg

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1116

93 Bij de dood van Leonard Cohen Een verhaal over Leonard Cohen, Cleopatra, Kavafis en Shakespeare

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1138

94 Mijn gewone, bijzondere moeder Het leven van mijn moeder, Hanna Lam

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1156

 

 

2017 Titel Onderwerp
95 Bijzonder Indonesië Reiservaringen op Java en Bali

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1178

96 Jonge dichters Tim Hofman, Hannah van Binsbergen, Esther Naomi Perquin

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1199

97 Mijn verjaardag op Facebook Gedachten over afstand en nabijheid

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1222

98 Ik weet nog niet wat ik ga stemmen De Tweede Kamer verkiezingen van 15 maart

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1237

99 Morgen naar de stembus Mijn keuze gemaakt

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1246

100 Oek de Jong en Ed van der Elsken De kracht van woorden en beelden

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1258

101 Mijn zoon de gelukszoeker Mijn zoon Lucas gaat op Bali wonen

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1273

102 Bipolaire politiek Zwart-wit keuzes bij verkiezingen

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1286

103 Geef mij de grauwe, stedelijke wegen Parallellen tussen J.C. Bloem en Walt Whitman

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1300

104 Henk en Ingrid bij de Primark, Jelmer en Sophie bij het Van Gogh museum Dilemma’s tijdens de kabinetsformatie

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1306

105 Doe mee aan de migratie-quiz Standpunten van politieke partijen over migratie

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1315

106 Papadag en vaderdag De misplaatse term Papadag

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1321

107 Het verhaal van Crystal Palace De link tussen Frank de Boer, Fjodor Dostojewski, Peter Sloterdijk en Samuel Sarphati

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1332

108 Dromen en drama’s in Verona Impressies van een bezoek aan Verona

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1355

109 Oogsten Tradities en de samenhang tussen natuur en cultuur. Boeken van Ger Groot en Erwin Mortier

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1374

110 1987-2017: 30 jaar communicatie-onderwijs Mijn jubileum als HBO communicatie-docent

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1389

111 K. Schippers passé? Ben je belazerd! De betekenis en relevantie van het werk van K. Schippers

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1422

112 Mondriaan als aansteker Hoe ik ooit een titel voor een Mondriaan- tentoonstelling bedacht

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1439

113 31 oktober: gaan we Hervormingsdag of Halloween vieren Oude en nieuwe feestdagen

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1460

114 23 oeroude woorden De ontdekking van 23 eeuwenoude stamwoorden

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1482

115 Onthaasten, ontspullen, ontbloten, ontzeuren Spelen met ont-werkwoorden

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1511

 

2018 Titel Onderwerp en link
116 Reclame voor reclame Het etaleren van eigen onvermogen

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1540

117 Nepnieuws is geen nieuws Gebruik en misbruik van de term nepnieuws

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1559

118 Wat heeft W.F. Hermans met Heineken en Holleeder te maken? Opmerkelijke parallellen tussen gebeurtenissen rondom deze drie mannen

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1573

 

119 De mensen van Maastricht De aantrekkingskracht van deze stad en de rol van haar inwoners daarbij

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1585

120 Gepakt door SuitSupply De twijfelachtige bedoelingen van SuitSupply bij haar nieuwste reclame-uitingen

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1592

121 Het oermodel van communicatie (van Shannon & Weaver) is 70 jaar oud. Reden voor een feestje? Dit bekende model was anders bedoeld dan velen denken

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1614

122 Leestip: Van Bach tot bacterie en terug Een pittig boek over taal, communicatie, bewustzijn en begrip

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1646

123 Balinese bruiloft Het huwelijk van Lucas en Santie

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1655

124 Winterswijk In de voetsporen van Mondriaan en Komrij

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1686

125 Huishoudtrapje Een ongelukkige valpartij met grote gevolgen

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1705

126 Roman Jakobson’s inspirerende kijk op taal en communicatie Een taalkundige die ons veel inzichten biedt op het gebied van taal, taalfuncties en communicatie

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1713

127 Wanneer houdt een letter op een letter te zijn De ontwikkeling van de letter E en de vele manieren waarop deze letter wordt afgebeeld

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1726

128 Jinte Maria Bij de geboorte van kleindochter Jinte

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1766

129 Vrouwelijke straatnamen Er moeten meer straten naar vrouwen worden vernoemd

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1777

130 I Amstlvn Het einde van de I Amsterdam letters en een opvallende reactie vanuit Amstelveen

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1795

131 Madeira, van Christiani tot Cristiano Enkele observaties tijdens een heerlijke vakantieweek

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1809

132 Beeld en geluid Hoe ik een oud televisie-fragment van mijn vader vond

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1820

133 Vuilcontainer Een oude buurvrouw gaat verhuizen

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1833

 

2019 Titel Onderwerp en link
134 De weereld is een speeltooneel De Gijsbreght van Aemstel in het Dylan hotel

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1858

135 Pijl en Logo Saaie logo’s op vrachtwagens

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1870

136 Ik ging naar Brussel om Jacques Brel te zien De bekende zanger blijkt een Vlaming

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1885

137 Openbare klapsigaren, luizenmoeders en fundamentalisten Moet er nog plaats zijn voor bijzonder onderwijs?

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1898

138 Stop de verengelsing Nederlandse plaatsen met Engelse namen

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1912

139 Communiceren luistert nauw Communiceren begint al in de onderzoeksfase

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1928

140 Verkiezingen voor het Europees Parlement Wat staat er op het spel?

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1932

141 Sleutels Sleuteloverdracht van ons nieuwe huis

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1941

142 WP, weg of mee? Gaat de encyclopedie mee naar het nieuwe huis?

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1953

143 Van A naar Z Na 33 jaar Amstelveen verhuizen we naar Zeist

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1964

144 Communiceren over communicatie In gesprek met nieuwe eerstejaars studenten

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1972

145 Het Lada-effect Als je het eenmaal ziet…

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1983

146 Je bent wat je draagt Gele hesjes en cappuccino

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=1991

147 Elastiekjes op straat Mijn fascinatie voor figuurtjes van elastiek

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2005

148 Kinderen voor kinderen Ik ben trots op het werk van mijn kinderen

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2026

149 Het is oké Het verkeerde woord van het jaar

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2036

 

2020 Titel Onderwerp en link
150 Groeten uit Zeist #1: Zeg het niet met Bloemen Wat heeft Karin Bloemen met Zeist te maken?

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2052

151 Doelgroepen en deelgroepen Een pleidooi voor een nieuw woord en nieuw denken

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2063

152 Ik-dingen Als dingen menselijke trekjes krijgen

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2075

153 Groeten uit Zeist #2: Hendrik Marsman De Zeister dichter en zijn bekende gedicht: Denkend aan Holland zie ik brede rivieren…

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2096

154 Femke Een oude vriendin wordt overvallen op straat

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2108

155 Bij de geboorte van kleindochter Mae Marianne http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2115
156 Studenten in corona-tijd De gevolgen van de pandemie voor mijn studenten

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2120

157 Simone de Beauvoir en Black Lives Matter Parallellen in de strijd voor gelijkwaardigheid

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2130

158 Groeten uit Zeist #3: De voedselbank De achterkant van onze welvaartsstaat

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2144

159 Land van herkomst en land van aankomst Eddy du Perron en Murat Isisk

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2153

160 Enkele gedachten bij de dood van Samuel Paty Bij de dood van Samuel Paty

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2170

161 Mijn vader 1926-1970-2020 Vijftig jaar na de dood van mijn vader

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2179

162 Help, ik ben een soort geworden! Wie denken zij wel dat ik ben?

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2184

 

2021 Titel Onderwerp en link
163 Het belangwekkende nieuwe boek van Betteke van Ruler Haar nieuwe boek over communicatiestrategie

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2204

164 Op naar de stembus! De Tweede Kamer verkiezingen

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2219

165 Groeten uit Zeist #4: De L-flat Klopt de naam van de L-flat wel?

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2228

166 Wat kan Europa leren van de Habsburgers Het nieuwe boek van Caroline de Gruyter ‘Beter wordt het niet’

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2246

167 Bob Dylan 80 jaar! Bij de 80e verjaardag van Bob Dylan

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2256

168 Een inwoner van Bulgarije is een Bulgaar… Hoe consequent zijn we in het benoemen van de inwoners van landen?

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2272

169 Bij het graf van Albert Camus Op bezoek in Lourmarin

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2276

170 De coach in het onderwijs Wordt de docent een coach? En waar komt de naam coach vandaan?

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2293

171 Bij de geboorte van kleinzoon Casper Gerrit http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2306
172 Groeten uit Zeist #5: Straatnamen Straatnamen in Zeist

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2314

 

2022 Titel Onderwerp en link
173 Ontwijnen, ontboeken, ontschermen: nieuwe ont-woorden Nieuwe woorden die met ont- beginnen (vervolg op Blog 115; december 2017)

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2333

174 Groeten uit Zeist #6: Plakplaatjes Plaatjes van Zeist sparen.

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2356

175 Eerder genieten Wanneer zal ik met pensioen gaan?

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2377

176 Mannen van zestig Bij het overlijden van vier dierbare personen

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2391

177 Bij de geboorte van kleindochter Ni Putu Tori Rosalie http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2400

 

178 Kletskassa Ik reken liever af bij een kassière

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2404

179 Mannentas Mijn nieuwste accessoire

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2409

180 Over verhitting De polarisatie in Nederland wordt steeds heftiger

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2409

181 Komijnsplisers en Sjabloonhonger De nieuwe dichtbundel van Marieke Lucas Rijneveld

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2423

182 Go to hell Dante en hedendaagse hellevaarders

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2436

183 A Camping Flight to Lowlands’ Paradise Festivals en vluchtelingen

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2453

184 Vlagvertoon De omgekeerde vlag als opgestoken middenvinger
185 Groeten uit Zeist #7: Eikels Eikels en bikers

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2475

186 Morgen weer naar Bob Dylan Dylan treedt weer op in Nederland

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2483

187 This bird has flown: ik ben van Twitter af Waarom ik dit platform gedag zeg

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2492

188 Waar is het lam? De nieuwe bundel van Mustafa Stitou

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2499

 

2023 Titel Onderwerp en link
189 Groeten uit Zeist #8: Dag slager en dag bakker Over vertrekkende middenstanders

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2520

190 Inholland. What’s in a name? Over de naam van de hogeschool waar ik werk

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2559

191 Er mankeert nogal wat aan missen en ontbreken De werkwoorden missen en ontbreken worden vaak door elkaar gehaald

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2576

192 De dubbele waarde van een diploma De betekenis van het behalen van een diploma

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2594

193 Bestemming onbekend Indrukken van een studiereis naar Sarajevo

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2604

194 Het jaar van de scholekster Mijn favoriete vogel

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2615

195 Groeten uit Zeist #9: Zeist is goud waard Het Nederlandse goud komt in de bossen van Zeist te liggen

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2628

196 Het is mooi geweest Afscheid nemen van mijn werk

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2638

197 Strandpalen; foto-genieke symbolen van tijd en ruimte Ik maak al jarenlang foto’s van strandpalen

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2654

198 Parlez-vous Français? Vaste woorden-paren op vakantie in Frankrijk

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2665

199 In den beginnen was het Woord De vele parallellen tussen Communicatie en Christendom

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2676

200 Jürgen Habermas laat weer van zich horen Het belang van dialoog en democratie

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2693

201 Nooit meer slapen. Nog eens lezen. Wat valt op als je opnieuw een klassieker leest

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2705

202 Doe het voor de kinderen (Staak het vuren) Brian Eno, Israël en Gaza

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2713

203 Meerstemmigheid en buitenspel-partijen Aan de vooravond van de Tweede Kamerverkiezingen van 20 november 2023\

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2720

204 De nieuwe baas van het verkeer De PVV van Geert Wilders is de grootste partij geworden

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2729

205 Groeten uit Zeist #10: Sinterklaasfeest Ouderwetse Pieten in Zeist en in mijn kinderboek

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2743

205 Groeten uit Zeist #11: Burgerberaad Burgerberaad levert geen vuurwerk op (en dat is ook de bedoeling)

http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=2760

 

Jürgen Habermas laat weer van zich horen. Over het belang van dialoog en democratie.

 

Habermas? Leeft-ie dan nog?

Dat was mijn eerste, weinig respectvolle reactie toen ik een klein jaar geleden hoorde dat deze gezaghebbende Duitse filosoof een nieuw boek had gepubliceerd. Wat blijkt? Habermas is springlevend en laat nog steeds van zich horen, ook al is hij de 90 jaar gepasseerd.

 

Ik kwam ruim 45 jaar geleden[1] tijdens mijn studie Politicologie in aanraking met het denken van Jürgen Habermas. Habermas schreef over democratie, openbaarheid en media. Zijn artikelen en boeken spraken me inhoudelijk erg aan, maar het kostte me veel moeite om zijn teksten goed te doorgronden. Pagina’s vol abstracte formuleringen in hermetisch Duits. Ik moest iedere zin een paar keer herlezen. Een van zijn bekendste werken, Theorie des kommunikativen Handelns, omvatte maar liefst 1200 pagina’s van dit soort zware kost. Het boek kreeg al gauw de bijnaam ‘het blauwe monster’. In die tijd keken we als studenten dan ook reikhalzend uit naar meer toegankelijke vertalingen en samenvattingen van Habermas’ werk.[2]

Het ‘blauwe monster’

De Nederlandse samenvatting van Kunneman die ik in 1984 aanschafte

Habermas bepleit in zijn werk, heel beknopt gezegd, het streven naar een machtsvrije dialoog tussen burgers, om zo in gezamenlijkheid tot goede openbare menings- en besluitvorming te komen. Habermas ziet dat als een noodzakelijke voorwaarde voor het voortbestaan van een gezonde democratische samenleving. Waar in vroeger eeuwen de macht van vorsten werd gelegitimeerd door een goddelijke grondslag (de vorst was de plaatsvervanger en woordvoerder van God op aarde), zorgden de Verlichting en de Franse revolutie voor een radicale ommekeer. Niet God en de vorst, maar de burgers zelf moesten de dienst gaan uitmaken. Goddelijke soevereiniteit werd volkssoevereiniteit.[3] In de woorden van Habermas: “Omdat in de moderne samenlevingen de legitimerende kracht van het geloof in de goddelijke roeping van de heersende dynastieën niet langer toereikend was, moest het democratische systeem zich als het ware vanuit zichzelf legitimeren”.

Politieke denkers en filosofen uit die tijd hielden zich bezig met de vraag hoe dat alles vorm moest krijgen. John Locke en Jean-Jacques Rousseau propageerden in dat verband een ‘sociaal contract’[4]. In dat contract zouden rechten en plichten van burgers moeten worden vastgelegd. Dergelijke denkbeelden zag je later concreet terugkomen in de komst van nationale parlementen en grondwetten. Nieuwe instituten en spelregels van jonge, 19e eeuwse democratische natiestaten.

Een paar eeuwen later borduurt Habermas op Locke en Rousseau voort. In zijn publicaties (vooral die uit de tweede helft van de 20e eeuw) schetst hij het belang van een open, democratische publieke sfeer. Mensen moeten zonder druk en dwang op basis van argumenten met elkaar overleggen hoe zij maatschappelijke vraagstukken zouden willen aanpakken en oplossen. Hierbij moet het algemeen belang centraal staan. Habermas spreekt in dit verband van communicatieve rationaliteit. Dialoog die leidt tot redelijke besluitvorming.

Hierbij formuleert Habermas twee principes:

  1. Inclusie: alle betrokkenen moeten als gelijkwaardige deelnemers aan het politieke besluitvormingsproces kunnen deelnemen
  2. Deliberatie: het discursieve karakter van de overlegvormen moet waarborgen dat de besluitvorming is gebaseerd op de kracht van argumenten

Habermas waarschuwt daarbij voor actoren die de publieke ruimte bedreigen: kapitalistische bedrijven die niet het algemeen belang maar het eigen gewin centraal stellen, staten die zich teveel macht toe-eigenen, massamedia die een loopje nemen met de waarheid. Anders gezegd, een dergelijke deliberatieve democratie kan alleen gerealiseerd worden als de markt, de staat en de media hiervoor de ruimte bieden. En Habermas stelt dat die ruimte in toenemende mate onder druk is komen te staan. De leefwereld van mensen wordt steeds meer ‘gekoloniseerd’ door het technocratisch-economisch opereren van bedrijven en overheden, waarbij efficiency en controle centraal staan en de menselijke maat uit het oog wordt verloren. Let wel, Habermas schrijft hier al decennia geleden over, bij de opkomst van het neo-liberalisme in het Reagan-Thatcher tijdperk. We zien tegenwoordig meerdere negatieve gevolgen van de doorgeslagen marktwerking en privatisering.

En nu is er dus een nieuw boek van Habermas. Met de indrukwekkende titel: Ein neuer Strukturwandel der Öffentlichkeit und die deliberative Politik. Het is een eigentijds vervolg op zijn (vrijwel) gelijknamige boek uit 1962[5]. Natuurlijk wilde ik het graag lezen en net als in mijn studententijd heb ik gewacht tot er (in de loop van 2023) een Nederlandse vertaling beschikbaar was. Tot mijn opluchting ontdekte ik dat het slechts om een dun boekje ging, met een nog kleinere kerntekst van 60 pagina’s. Tijdens het lezen raakte ik opnieuw in de ban van Habermas. Misschien zelfs nog wat meer dan vroeger. Want destijds was ik als student politicologie vooral geïnteresseerd in politieke procedures en instituties. Maar sindsdien heb ik ruim 35 jaar als docent communicatie gewerkt en ben ik me juist ook in communicatieve processen gaan verdiepen. Bij Habermas komen beide interessegebieden samen: het politieke en het communicatieve.

In zijn nieuwste boek plaatst Habermas zijn belangrijkste thema’s (publieke sfeer, open discours, deliberatieve democratie) in de tegenwoordige tijd. Hij schetst daarbij de hedendaagse kansen en bedreigingen die door digitalisering en het wijd verbreide gebruik van social media zijn ontstaan. Voor een open gesprek en een vrije uitwisseling van gedachten is een goede informatievoorziening noodzakelijk. Betrouwbare media zijn daarbij een belangrijke voorwaarde. Bij ‘klassieke’ massamedia (radio, dagbladen, televisie) zorgen professionals aan de hand van journalistieke beroepscodes voor de selectie en presentatie van nieuwsberichten. In de woorden van Habermas functioneren zij als “gatekeepers voor de informatiestromen waaruit de burgers hun publieke opinie destilleren”.

Habermas stelt zich de vraag hoe dat nu werkt in de huidige tijd van social media. Deze platform-media zorgen ervoor dat iedereen “het lege raamwerk met eigen communicatieve content” kan invullen. Daar gaat een enorm egalitaire werking vanuit. Op deze nieuwe sociale platforms is iedereen auteur. Habermas ziet dat als een potentieel pluspunt. In principe maakt dit het makkelijker voor iedereen om aan het maatschappelijke debat deel te nemen. Maar Habermas ziet ook schaduwzijden. Social media worden inhoudelijk niet gereguleerd. Iedereen kan posten wat hij/zij wil. Ophef en sensatie leveren meer views en likes op dan genuanceerde beschouwingen en achtergrond-analyses. Habermas wijst daarbij op het gevaar van de vorming van echokamers en filterbubbels.[6] Versterkt door de sturende kracht van algoritmes (en het commerciële verdienmodel daarachter) ontmoeten gebruikers van social media vooral gelijkgestemden en ontvangen zij met name berichten die hun eigen meningen en opvattingen bevestigen. Bovendien is de kans op het verspreiden van nepnieuws op social media groter, omdat er geen inhoudelijke controle plaatsvindt.

Habermas wijst ook op een bij-effect van de populariteit van nieuwe media: de klassieke media komen onder druk te staan. In een poging om de concurrentie met social media het hoofd te bieden signaleert hij een neiging om in de berichtgeving meer aandacht te besteden aan emoties en vermaak.[7] Dat gaat ten koste van de gedegen, evenwichtige informatievoorziening die bij kranten, radio en televisie van oudsher meer was gewaarborgd. Aan de andere kant ziet hij ook dat er nog steeds een markt is voor kwaliteitsmedia. Juist door het gedegen journalistieke werk en de ruimte voor achtergrondverhalen. Dit bleek ook in corona-tijd; in tijden van crisis of grote maatschappelijke onrust neemt de waardering voor en het gebruik van kwaliteitsmedia als betrouwbare bron van informatie toe.[8]

Habermas’ slotwoord is duidelijk. De nieuwe platforms moeten inhoudelijk aansprakelijk worden gesteld voor de nieuwsberichten en meningen die worden gedeeld, ook al worden deze niet door de platforms zelf geproduceerd. Hij maakt hier een belangrijk en cruciaal punt van, met een beroep op de grondwet. Als wij met elkaar een goed functionerende democratische samenleving nastreven, dan is het een “grondwettelijke verplichting om een mediastructuur in stand te houden die het inclusieve karakter van de openbaarheid en het deliberatieve karakter van de openbare menings- en wilsvorming mogelijk maakt”.

Kijk, dat is nog eens een statement. Vrij vertaald: fijn dat iedereen op Facebook, X en TikTok kan doen en laten wat hij/zij wil, maar dat ontslaat dergelijke platforms niet van de verantwoordelijkheid om alle content goed te redigeren. Gebruikers zijn niet alleen consumenten, maar ook burgers. En burgers in een democratie moeten kunnen beschikken over goede, pluriforme, betrouwbare informatie.

Als je het zo op een rijtje zet, zijn die teksten van Habermas misschien moeilijk te doorgronden, maar z’n principes zijn klip en klaar. Volgens sommige critici is het erg naïef om te denken dat burgers in een machtsvrije context tot gemeenschappelijke besluitvorming zouden kunnen komen. Voor anderen is het werk van Habermas juist te radicaal, te kritisch ten opzichte van de vrije markteconomie.

Het denken van Habermas biedt mij een relevant raamwerk waarbinnen de krachten van staatsmacht, media en markt in samenhang worden gepresenteerd en waarbij factoren die de democratie verbeteren of belemmeren worden benoemd. En zolang er geen beter alternatief voor de democratie is bedacht, hebben we veel baat bij denkers die aangeven hoe we de democratie en de grondrechten van burgers kunnen bewaken en versterken. Dat geldt zeker voor denkers van boven de 90 jaar die zelf aan den lijve hebben ervaren hoe het is om in een wrede, moorddadige dictatuur te leven.

Vielen Dank, Jürgen Habermas!

 

NASCHRIFT:

Ik heb na publicatie van dit bericht meerdere reacties op LinkedIn ontvangen. Mensen vroegen mij hoe sociale media adequaat hun content zouden kunnen modereren en redigeren. Op 3 oktober trof ik een interessant opiniestuk van Haydee Sheombar in NRC aan dat precies op die vraag ingaat:

https://www.nrc.nl/nieuws/2023/10/03/stel-dezelfde-eisen-op-sociale-media-als-in-de-echte-wereld-a4176060

 

 

[1] Vele jaren later kwam ik opnieuw in aanraking met het werk van Habermas. Dat was tijdens mijn promotie-onderzoek naar de invloed van media op de publieke opinie ten aanzien van de EU. Habermas toonde zich een warm pleitbezorger van een Europese Grondwet en van verdere versteviging van de democratische grondslag van de EU.

[2] Een bekend voorbeeld is de samenvatting die Harry Kunneman begin jaren ’80 schreef: Habermas’ theorie van het communicatieve handelen; een behapbaar boek van 150 pagina’s.

[3] Zie o.a. Ger Groot in zijn prachtige boek De geest uit de fles (Inleiding).

[4] Pieter Omtzigt toont zich met zijn partij Nieuw Sociaal Contract in zekere zin een navolger van Rousseau.

[5] Strukturwandel der Öffentlichkeit

[6] Diverse onderzoeken naar het bestaan van echokamers leveren verschillende uitkomsten op. Sommige onderzoekers zien dezelfde fragmentering die Habermas signaleert. Anderen laten resultaten zien die de werking van echokamers juist relativeren (zie ook: https://rcommunicationr.org/index.php/rcr/article/view/94 )

[7] In een recent artikel van Rob Wijnberg (de Correspondent) wordt deze tendens duidelijk geïllustreerd: https://decorrespondent.nl/14821/hoe-onze-mediacratie-een-wantrouwenmachine-werd/9b8b7d0e-a48a-0b91-01d4-82ddb456a256

[8] Veel van deze thema’s komen ook ruim aan bod in de laatste edities van het boek De Media-Explosie van (oud-collega) Kees van Wijk. Ik heb in de 5e en 6e druk van dit boek aan meerdere hoofdstukken meegeschreven.

Parlez-vous français?

Toen ik als kind voor het eerst naar Frankrijk op vakantie ging, leerde mijn vader mij twee woordjes: Oui en Non. Daarmee zou ik me als 6-jarige voldoende moeten kunnen redden, vond hij. Ik moest dan wel het juiste woord op het juiste moment zeggen. Hij illustreerde dat met een Sam en Moos grapje.

Sam en Moos gingen naar Parijs. Sam zei tegen Moos dat je overal ‘oui’ moest zeggen; dat was beleefd. In een café kwamen ze een vervelende man tegen die hen boos aankeek. ‘Zoeken jullie soms ruzie met mij?’, vroeg de boze man in het Frans. Moos antwoordde glimlachend ‘oui’ waarna hij een klap in zijn gezicht kreeg. Geschrokken gingen ze naar buiten. Misschien kun je voortaan maar beter ‘non’ zeggen, raadde Sam aan. De volgende dag kwamen ze de kwaaie Fransman op straat tegen. “Heb je nog niet genoeg klappen gehad?”, riep hij naar Moos. Waarop Moos ‘non’ zei en opnieuw een oplawaai kreeg.

Ik weet niet of deze mop pedagogisch gezien verantwoord was. Ik durfde in ieder geval tijdens die vakantie niet heel duidelijk ‘oui’ of ‘non’ tegen Franse speelkameraadjes te zeggen. Bang dat ik ook klappen op zou lopen.

Sindsdien heb ik Frankrijk tientallen keren bezocht en is mijn woordenschat, mede dankzij de goede basis die ik op de middelbare school heb gekregen, er fors op vooruitgegaan. Tijdens mijn laatste bezoek aan Frankrijk, een paar weken geleden, viel het me op dat je steeds dezelfde begrippenparen tegenkomt. Ik heb daar een overzicht van gemaakt, als een uitgebreide 2.0 versie van het simpele Oui-Non lesje uit mijn kindertijd. Iedere toerist, ook als hij de Franse taal niet echt machtig zijn, zou zich aan de hand van deze duo-woorden redelijk wegwijs moeten kunnen maken.

Als je voor een deur staat poussez tirez
Als je op het terras zit du vin rouge du vin blanc
Als je de weg kwijt bent à gauche à droite
Als je onder de douche staat chaud froid
Als je een glaasje water wilt plat pétillant
Als je een bezienswaardigheid bezoekt ouvert fermé
Als je een steak bestelt à point saignant
Als je nodig moet femmes hommes
Als je wilt weten wat voor weer het wordt pluie soleil
Als je op de snelweg rijdt bouchon fluïde
Als je iemand groet bonjour au revoir
Als je op zoek bent naar jezelf[1] être avoir

 

Tot zo ver deze spoedcursus. Je zou je met deze basislijst een beetje moeten kunnen redden als je Frankrijk bezoekt. En mocht dat toch niet lukken, dan kun je steeds vaker ook met Engels uit de voeten. Dat is echt een groot verschil met vroeger. Tegenwoordig spreken veel Fransen, met name de jongeren, ook Engels. Vaak met een charmant accent! Parlez-vous anglais? Oui? Non?

 

[1] Ik schreef bijna 10 jaar geleden een blog over être en avoir. Zie: http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=366

 

Bestemming onbekend. Over een studiereis naar Sarajevo

 

Toen we een aantal maanden geleden vertelden dat de studiereis naar Sarajevo zou gaan, keken onze studenten ons met grote ogen aan. “Hè?”. “Wat is dat voor een stad?” “Waar ligt dat?” Na afloop van de introductie-bijeenkomst hoorde ik enkele teleurgestelde geluiden. Ik maakte daaruit op dat veel studenten hadden gehoopt op een bekende bestemming, zoals Berlijn, Praag of Milaan.

Sinds een paar jaar bieden we op onze hogeschool een keuzeprogramma aan voor studenten Toerisme en Communicatie. Binnen dit traject moeten studenten een promotieplan ontwikkelen voor een door ons aangewezen buitenlandse stad, waarbij elke projectgroep een specifieke doelgroep krijgt toegewezen. Een collega stelde voor dit voorjaar voor Sarajevo te kiezen. Hij had daar een paar interessante contacten.

In korte tijd nam dit plan concrete vormen aan, mede dankzij de enthousiaste reacties van de partners in Sarajevo. In nauwe samenwerking stelden we een gevarieerd programma samen met een welkomsborrel, een ontvangst op de universiteit, presentaties door lokale toerisme- en reisorganisaties, een stadswandeling, een dagexcursie naar Mostar en een iftar-maaltijd (ons verblijf viel samen met de Ramadan).

De studiereis, inmiddels een paar weken geleden, was een groot succes. De studenten waren blij verrast door en onder de indruk van de vele gezichten van Sarajevo: ontmoetingsplaats van religies, speelbal van Europese grootmachten, kruispunt van handelsroutes, strijdperk van oorlogszuchtige nationalisten, uitvalsbasis voor natuurexcursies en wintersport.

Zo leerden de studenten hoe Sarajevo 500 jaar lang onderdeel uitmaakte van het Ottomaanse rijk, waaraan het zijn oude stadskern met koffiehuizen, bazaars en koperwerkplaatsen te danken heeft.

Ze zagen de pronkerige gebouwen uit de Habsburg-tijd en stonden op de plek waar in 1914 de Oostenrijkse kroonprins Franz-Ferdinand en zijn vrouw Sophie werden vermoord (waarna in Europa de Eerste Wereldoorlog ontbrandde).

Ze hoorden van de eigenaar van een reisorganisatie hoe hij zich als kleine jongen drie jaar lang schuil moest houden omdat de stad tussen 1992 en 1995 werd belegerd door Servische nationalisten. Ze bezochten musea waarin de gruwelen van die recente oorlog werden getoond. Ze zagen overal in de stad nog muren met kogelgaten (een studente zei: “ik was toen nog niet geboren, maar wat er toen hier in Bosnië gebeurde, gebeurt nu weer in Oekraïne”).

 

 

 

 

 

Ze namen op een avond bij zonsondergang deel aan een iftar-maaltijd op een heuvel met een prachtig uitzicht over Sarajevo. Samen met honderden inwoners van de stad.

Ze genoten van de mooie omgeving en namen de kabelbaan naar een van de bergtoppen om van het uitzicht te genieten. Daar begrepen ze pas goed dat Sarajevo zo’n geschikte locatie was voor de Olympische Winterspelen van 1984.

Ze merkten hoe mensen met uiteenlopende religies naast elkaar kunnen leven. In het centrum troffen ze kerken, moskeeën en synagogen vrijwel naast elkaar aan.

Ze profiteerden van de lage prijzen in de restaurants en cafés. Zoals een student zei: “De reis zelf was wat duurder, maar de goedkope verblijfskosten maken veel goed”.

En, zeker niet onbelangrijk: ze voelden zich veilig en welkom.

 

Al met al denk ik dat het voor de studenten geen lastige opgave zal worden om promotieplannen voor Sarajevo te maken. En we hebben als team geleerd dat het juist de moeite waard is om een minder bekende bestemming te kiezen. Dat is verrassender, leerzamer en uitdagender.

Go to hell

 

De Hongaarse premier Viktor Orban sprak onlangs op een conventie van Amerikaanse conservatieven in Texas. Hij vond daar een gewillig oor voor zijn inmiddels bekende tirade tegen migranten, moslims, de EU en transgenders. Bij zijn afsluitende oneliner ‘globalists can all go to hell’ kreeg hij een staande ovatie.[1] Toen ik een nieuwsbericht hierover las moest ik grinniken. Was Orban’s optreden als Europees politicus op een politieke bijeenkomst in Texas ook niet een voorbeeld van globalisering?

Het toeval wilde dat ik op die dag net de laatste bladzijden uit de Hel van Dante Alighieri had gelezen. Ik probeer af en toe een klassiek boek te lezen en deze zomer is dat De goddelijke komedie van Dante.[2] Dante beschrijft in dit boek zijn pelgrimstocht naar de Hel, de Louteringsberg en het Paradijs. In het eerste deel daalt hij af naar de hel waarbij hij wordt begeleid door de Romeinse dichter Vergilius. Dante treedt hiermee in de voetsporen van de apostel Paulus en van Aeneas (de mythische stichter van de stad Rome), de enige andere mensen die ooit de hel hebben bezocht. In tegenstelling tot wat veel mensen denken is de hel niet simpelweg een plek met vagevuur waar de zondaren eeuwig branden. Dante’s hel wordt beschreven als een ondergronds oord in trechtervorm met meerdere ringen, lagen en kloven.

Elke laag is bestemd voor een bepaald type zondaar die een bij de zonde passende eeuwigdurende straf krijgt. Hoe erger de zonde, hoe dieper de laag waarin je terecht komt en hoe heftiger de straf. Het begint met wellustigen, gulzigaards en verkwisters in de Bovenhel en het eindigt met dieven, bedriegers en verraders in de diepste regionen van de Benedenhel. De straffen variëren van (eeuwig) geplaagd worden door wespen of stormen en het dragen van zware lasten tot het verscheurd worden door honden of het verblijven in poelen van kokende pek. Per canto (met ritmische drieregelige verzen) beschrijft Dante een afdeling van de hel, met de daar verblijvende zondaars (vaak bekend uit de Bijbel, de mythologie of de toenmalige Italiaanse politiek) en de straffen die zij moeten ondergaan. Dit alles ter lering ende vermaak van de lezer.[3] De beschrijvingen van Dante zijn zo uitgesproken dat hij kunstenaars als Sandro Botticelli, Jheronimus Bosch en Gustave Doré heeft geïnspireerd om de hel met al zijn kringen, kloven en zondaars af te beelden. Geen wonder dat de beschrijvingen van Dante en de schilderijen en tekeningen die anderen hebben gemaakt onderdeel zijn geworden van ons collectieve bewustzijn.

Gustave Doré: afbeelding van de straf voor verkwisters in de vierde kring van de hel.

In die zin is de oproep van Orban heel Dantelliaans. Hij lijkt De goddelijke komedie te kennen door de globalisten als categorie toe te voegen aan de groepen zondaars die een plek in de hel verdienen. Ik ben benieuwd in welke categorie Dante de globalisten zou hebben geplaatst.

Die vraag geldt ook voor een andere hedendaagse groepering die bekend is geworden door een uitspraak van een andere politicus. Madeleine Albright, de voormalige Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, schreef niet alleen een boek met als titel Hell and other destinations, maar is ook beroemd geworden om de zin ‘There is a special place in hell for women who don’t help other women’. Ook deze uitspraak sluit goed aan bij het denken van Dante. Is het toeval dat Albright, net als Orban, geboren is in midden-Europa en wellicht daardoor het werk van Dante kende?

De quote van Albright is ook op T-shirts gedrukt

Je zou met al deze uitspraken een hedendaagse Jeroen Bosch of Gustave Doré nodig hebben om een moderne versie van de hel te schilderen of te tekenen. Maar het lijkt me een nog beter idee om het denken in termen van hel en verdoemenis helemaal af te schaffen. In de middeleeuwen werden mensen bang gemaakt met de vreselijkste teksten en beelden over de straffen die ze konden krijgen als ze zich zouden misdragen. Met God als leidsman en de duivel als boeman. Tegenwoordig zijn onze rechten en regels niet meer religieus gegrond, maar opgesteld binnen het kader van onze democratische rechtsstaat. Een zonde heet nu een overtreding. En als je die begaat krijg je een boete of een gevangenisstraf. Veel beter zo.

Gelukkig hebben we dan nog wel de mooie, betoverende verhalen en vertellingen over goed en kwaad uit religieuze boeken, de mythologie en de literatuur. Niet om letterlijk te nemen en om elkaar angst mee aan te jagen, maar om je aan het denken te zetten. Om je te helpen goede afwegingen te maken. Om te laten zien dat er wat te kiezen valt.

Het is fijn dat er naast de klassieke verhalen ook moderne verhalen zijn verschenen waarin andere beelden van de hel worden geschetst. Als scholier las ik het toneelstuk ‘Huis clos’ van Jean-Paul Sartre. De hel wordt daarin niet beschreven als een inferno, maar als een kamer waarin drie mensen verblijven. Ze zijn voor eeuwig tot elkaar veroordeeld. De bekendste zin uit dit toneelstuk luidt: ‘L’enfer, c’est les Autres’. De hel is wat je elkaar aandoet. Dit stuk, waarin geen druppel bloed vloeit, maakte veel meer indruk op mij dan de satanische verhalen die ik elders had gelezen.


LIeke Marsman, dichter

Foto: Merlijn Doomernik

 

Ik sluit deze ‘helletocht’ af met twee gedichten van Lieke Marsman[4], de huidige Dichter des Vaderlands. In haar nieuwste dichtbundel In mijn mand refereert Lieke Marsman ook aan de hel. In twee opeenvolgende gedichten beschrijft ze haar gevoel van ‘onttovering’. Met in de slotzin ook een verwijzing naar de anderen. Net als bij Sartre.

 

 

 

DE ONTTOVERING VAN DE WERELD

regen en ruzie
maar we worden beschermd
door de plastic blokken
van de McDonald’s speelplaats
in mijn broekzak heb ik
mijn meest kostbare bezit
tot nu toe: een miniatuur Katrien Duck
die uit een roze doosje springt
zodra je het opent

twintig jaar later raak ik verstrikt
in de wachtwoorden
en patiëntnummers
die ik nodig heb
om toegang te krijgen tot mijzelf
en ik voel mij onttoverd
er is niets magisch aan dit leven
waarin een balie een schavot is
waarin de snelle achteruitgang
aan het eind een angst is
‘Ze voelde zich goed. Toen was ze dood.’
als een nieuwe fleece trui die een keer gewassen werd

zeg me dat de mensheid
haar geloof verliest en ik antwoord
we waren altijd al achterdochtig
we knepen alleen nog een oogje dicht
hadden in een ver verleden ergens gelezen:

het is beter met één oog
het eeuwige leven binnen te gaan
dan met twee ogen
in het eeuwige vuur te worden gegooid

 

BIJ HET VORIGE GEDICHT

stel me de hel heel anders voor
geen eeuwigdurende hitte, wel een gebrek
aan koel briesje vandaag. zelden storm,
des te vaker windkracht zes, ongelegen:
in te krappe kleren naar een afspraak
waar men begeerteloos op je wacht.
niks theatraal vierendelen, in de hel
voortdurend venijnige schopjes
tegen de enkels. Wat had je dan gedacht?
zonder zelfverzonnen talismans
ligt je geluk er in andermans handen.

 

[1] Zie o.a. https://www.newsweek.com/viktor-orban-cpac-standing-ovation-globalists-go-hell-texas-1731042

[2] In een mooie vertaling van Ike Cialona en Peter Verstegen (2021)

[3] Dankzij de uitvoerige commentaren van de vertalers is dit ook voor eigentijdse lezers te volgen en te plaatsen.

[4] Lieke Marsman is ook te zien als Zomergast bij de VPRO op zondag 14 augustus.

Een inwoner van Bulgarije is een Bulgaar, maar iemand uit Algerije is geen Algeer

 

Een luchtig zomer-blog en wellicht een aardig tijdverdrijf.

Na ruim een jaar van corona-beperkingen gaan de grenzen langzamerhand weer open. De zomervakantie staat voor de deur en we mogen voorzichtig plannen gaan maken om op reis te gaan. Hoewel veel mensen voor de zekerheid in Nederland blijven, lonkt voor anderen het buitenland. Eindelijk weer naar de Spaanse zon, de Griekse eilanden of la douce France. Het betekent ook een hernieuwde kennismaking met de inwoners van die landen. Daar wil ik in dit blog eens nader bij stil staan.

Ik raad iedereen aan om eens te letten op de aanduidingen van de inwoners van al die landen. Een leuk tijdverdrijf voor de verloren momentjes tijdens de vakantie. Een voorbeeld: iemand uit Hongarije noemen we een Hongaar. Daar lijkt een bepaalde logica in te zitten als je het vergelijkt met iemand uit Bulgarije: dat is een Bulgaar. Maar als je naar andere landen kijkt die ook eindigen op ‘-rije’ verdwijnt die logica al snel. Een inwoner van Algerije is namelijk geen Algeer, maar een Algerijn.

Zo zijn er meer ongerijmdheden:

We zeggen wel… Maar we zeggen niet…
Engeland – Engelsen Nederland – Nedersen
Pakistan – Pakistanen Afghanistan – Afghanistanen
Roemenië – Roemenen Armenië – Armenen
Brazilië – Brazilianen Namibië – Namibianen
Iran – Iraniërs Irak – Irakiërs
Georgië – Georgiërs Tsjechië – Tsjechiërs
Chili – Chilenen Mali – Malenen
Albanië – Albanezen Mauretanië – Mauretanezen
India – Indiërs Kenia – Keniërs
Senegal-Senegalezen Portugal-Portugalezen

 

Een andere interessante categorie is die van vrouwelijke inwoners. Over het algemeen komen de vrouwen er bekaaid vanaf. Hun aanduiding is meestal die van de man met als toevoeging: -se. Dus een Deen en een Deense, een Italiaan en een Italiaanse. Vrouwelijke inwoners worden aangeduid met een soort bijvoeglijk naamwoord. Er zijn een paar uitzonderingen. Een vrouw uit Rusland is een Russin en een vrouw uit Egypte heet niet een Egyptenaarse, maar een Egyptische. De mooiste uitzondering is weggelegd voor vrouwen uit Frankrijk. Zij mogen zich gelukkig prijzen met een unieke  aanduiding: Française.

Dan zijn er nog een paar landen waarvan de inwoners dezelfde naam hebben als het land zelf: Zweden en Polen.

En ten slotte zijn er inwoners van wie de naam een anagram is van inwoners van een ander land: Balinees en Libanees.

 

Dit was zo maar een greep van bijzonderheden rondom de namen van landen en hun inwoners.

Ik hoop dat iedereen gaat genieten van de zomer en de ruimte die er weer is. En wie weet dat je op je terras of op je ligstoel tot nog meer mooie vondsten rondom dit thema weet te komen. Ik hou me aanbevolen voor aanvullende voorbeelden!

Wat Europa kan leren van de Habsburgers

 

Ik heb met veel interesse het boek Beter wordt het niet van Caroline de Gruyter gelezen. Het boek gaat over het Habsburgse Rijk en de vele parallellen tussen dit historische rijk en de hedendaagse Europese Unie.[1] Caroline de Gruyter schrijft al jarenlang voor diverse media over Europa en de EU. Ik lees haar werk graag. Ze heeft veel kennis van zaken en bezit een plezierige schrijfstijl.

De Gruyter heeft jarenlang in Brussel gewoond totdat ze een aantal jaren geleden naar Wenen verhuisde. Het trof haar dat in deze stad, en ook elders in Oostenrijk, de nalatenschap van het Habsburgse Rijk nog zo tastbaar en voelbaar aanwezig is. Dat heeft haar aangezet om zich nader in de geschiedenis van de Habsburgers te verdiepen. Daarbij stuitte ze op meerdere opvallende overeenkomsten tussen het toenmalige Habsburgse Rijk en de huidige EU die ze zo goed kent vanuit haar Brusselse periode.

Voor mij is het een interessant boek, omdat ik me de afgelopen 20 jaar heb verdiept in het proces van Europees eenwording. Ik heb jarenlang studiereizen naar Brussel georganiseerd en ook een proefschrift geschreven over media-berichtgeving over de EU en de invloed daarvan op de publieke opinie in een aantal EU-lidstaten.[2] Dit boek is in die zin een mooie aanwinst voor mijn EU-leesplank. Maar ook de Habsburgse kant van het verhaal heeft mijn aandacht getrokken. Ik maakte namelijk al lang voordat ik me met ‘Brussel’ ging bezighouden uitgebreid kennis met de Habsburgers.

Ik was een jaar of twintig en via mijn broer kwam ik in contact met een Amerikaans reisorganisatie die Europese tours organiseerde. Omdat de eigenaren Nederlandse roots en connecties hadden werd er met KLM gevlogen. Bijna elke reis begon en eindigde op Schiphol. Geen wonder dat er Nederlandse gidsen werden geworven en op voorspraak van mijn broer, die al enige ervaring had opgedaan, kon ik ook aan de slag als ‘tour manager’.

In totaal heb ik in mijn studententijd circa 15 reizen geleid. De standaard trip duurde twee weken en had de volgende ‘itinerary’: Amsterdam-Keulen-München-Wenen-Salzburg[3]-Innsbruck-Luzern-Nancy-Brussel-Amsterdam. Ik verbleef zodoende meerdere keren per jaar een dag of vier in Oostenrijk; een land dat ik daarvoor nog nooit had bezocht en dat ik alleen kende van de Wiener Schnitzel, verhalen over wintersport van klasgenoten, keizerin Sissi en de Radetzkymars van Johann Strauss in de Turks Fruit-uitvoering van Jan Wolkers (tieten-kont-tieten-kont-tieten-kont-kont-kont).

Ik leerde dankzij de informatie in de reisboeken en de verhalen van de stadsgidsen veel over de Oostenrijkse geschiedenis en cultuur. En net als Caroline de Gruyter proefde ik overal de alomtegenwoordigheid van de Habsburgers. Niet alleen dankzij de vele paleizen en standbeelden, maar ook door de namen van winkels en restaurants die verwezen naar de Habsburgers, de vele oker-gele gebouwen (‘imperial yellow, the color of the Habsburg rulers’) en de talloze bordjes met K.u.K. (kaiserlich und köninchlich). Ik raakte onder de indruk van de grote en langdurige invloed van de Habsburgers op Midden-Europa en begon me af te vragen waarom ik op school wel had geleerd over Hendrik VIII, Karel de Grote en Napoleon, maar niet over Maria Theresia, Franz Joseph I en de implosie van het Habsburgse Rijk in 1918.

Het Habsburgse Rijk was een stabiele, grote macht in Midden-Europa en omvatte vele volken, talen en culturen. De Habsburgse vorsten wisten eeuwenlang door middel van regels, overleggen en compromissen iedereen binnenboord te houden en vijandige indringers (Rusland, het Ottomaanse Rijk) buiten de deur. En dat allemaal met weinig militaire machtsmiddelen. Geen wonder dat Caroline de Gruyter allerlei parallellen met de EU herkent.

De belangrijkste lessen van haar zijn dat je nu eenmaal moet aanmodderen als je met zoveel volken en culturen om de tafel zit. Rustig blijven en de tijd nemen. De Habsburgers zorgden voor ‘stabiliteit, voorspoed en voorspelbaarheid’, aldus een citaat uit het boek.

Juist na de Brexit komt Midden-Europa meer in beeld binnen de EU (“Midden-Europa is terug van weggeweest’). En daarom is het zo belangrijk om meer te weten van de verhoudingen binnen dit deel van ons continent. Wie de opstelling van de Hongaarse leider Orban wil begrijpen, kan veel leren van de positie van de Hongaren binnen de Oostenrijks-Hongaarse Dubbelmonarchie in de 19e eeuw.

Caroline de Gruyter beschrijft dit alles op een vlotte, impressionistische manier, aan de hand van boekverslagen, interviews, observaties en ontmoetingen met kennissen en buren. Dat levert een breed en kleurrijk beeld op. Grote lijnen en petites histoires.

Het boek roept ook eerdere verhalen die ik over de Habsburgers las bij me op. Nadat ik als twintiger de Habsburgers had leren kennen, was ik extra gespitst op publicaties over dit fascinerende rijk. Ik herinner me een grote reportage van de legendarische journalist Jan Blokker in De Volkskrant. Ik heb de tekst destijds ergens bewaard (maar waar?). Gelukkig kan ik hem dankzij de digitale snelweg eenvoudig vinden.[4] Theater Habsburg heet zijn boeiende reisverslag langs de grenzen van de voormalige grote rijk. Er staat een mooi citaat in van de oude keizer Franz Joseph I (rond 1900):

‘Onze monarchie is niet een kunstmatige constructie, maar een levend organisme. Ze is bovendien een wijkplaats en een veilige haven voor al die over midden-Europa versplinterde volkeren die een treurig bestaan zouden leiden als ze aan hun lot werden overgelaten, of die anders de speelbal van machtiger buren zouden worden.’  Jan Blokker voegt hieraan toe:

Hij was daar heilig van overtuigd. De meerderheid van z’n bijna 40 miljoen onderdanen vond dat waarschijnlijk ook. En achteraf zeg je: was zijn merkwaardig opvangtehuis niet ook een paradijs als je het vergelijkt met wat er in de volgende honderd jaar terecht is gekomen van de versplinterde Duitsers, Hongaren, Tsjechen, Slowaken, Kroaten, Serven, Slovenen, Roemenen, Polen, Oekraïeners en Joden? Maar paradijzen zijn er om uit verdreven te worden.

Een andere tekst over de Habsburgers die ik me herinner is de Huizinga-lezing van Benno Barnard uit 2002. Deze kan ik vrij snel terugvinden in mijn knipsel-archief en ook op internet.[5] Ik heb in mijn blogs al vaker de naam Benno Barnard laten vallen. Een schrijver met een gouden pen, een rijke kennis van literatuur, een groot zwak voor burgerdeugden en een naar zwijmelen neigende romantische blik op het Europa van voor 1914. Ook Barnard ziet het Habsburgse Rijk als een voorbeeld van hoe we in ons werelddeel met elkaar om zouden moeten gaan:

“de ware aard van Europa is te vinden in de Donaumonarchie van keizer Frans Joseph, waar allerlei volken in wederzijds respect naast en met elkaar leefden. Europa zou zich dan ook beter bewust moeten zijn van zijn verleden.”

Om de geest van die tijd te vangen citeert Barnard enkele passages uit het boek Radetzkymars van de schrijver Joseph Roth. Het boek beschrijft het leven van luitenant von Trotta (eind 19e-begin 20e eeuw) tegen de achtergrond van de ineenstorting van het Habsburgse Rijk. Men voelt met bitterheid en weemoed dat een mooie wereld gaat verdwijnen en dat deze episode van voorspoed en stabiliteit nooit meer terug zal komen. Barnard gebruikt de woorden van graaf Chojnicki, een van de personages uit het boek van Roth, om het gevoel van naderend onheil weer te geven:

“Zodra onze keizer de ogen sluit vallen we in honderd stukjes uiteen. De Balkan zal machtiger blijken dan wij. Alle volken zullen hun smerige kleine staatjes stichten en zelfs de Joden zullen in Palestina een koning uitroepen….”

Opvallend genoeg gebruikt Caroline de Gruyter in haar boek ook ditzelfde citaat. In hoofdstuk 6 beschrijft ze dat ze aanwezig is bij een lezing van Karl Habsburg, de kleinzoon van de laatste keizer. Tot haar grote verbazing somt deze Karl zonder blikken of blozen (en zonder bronvermelding!) hele passages op uit een artikel dat Caroline de Gruyter enkele weken daarvoor had geschreven voor Carnegie Europe.[6] Als zij hem na afloop van de lezing daarmee confronteert volgt er geen enkel teken van excuus. Zou Caroline de Gruyter op haar beurt hebben geweten dat Benno Barnard 19 jaar geleden dit citaat ook al gebruikte? Joseph Roth mag in ieder geval trots zijn dat zijn boek uit 1932 ook in de 21e eeuw nog met instemming wordt gelezen en geciteerd.

Naast alle parallellen tussen het Habsburgse Rijk en de EU benoemt Caroline de Gruyter een belangrijk verschil. Veel burgers voelden destijds een warme, persoonlijke band met de Habsburgse vorsten. De Habsburgers stonden boven alle partijen en de inwoners van het Rijk konden zich met hen identificeren. Dat gevoel ontbreekt vrijwel volledig als het gaat om Europeanen en de EU. EU-leiders zijn relatief onbekend en zeker niet geliefd. In mijn eigen woorden: oud-VS-president Donald Trump was (en is) duizend keer bekender dan oud-EU-president Donald Tusk. Bovendien heeft de EU meerdere leiders, wat de boel er niet overzichtelijker en herkenbaarder op maakt. Dat bleek ook recentelijk bij ‘Sofagate’: het diplomatieke incident bij de ontmoeting van EU-leiders met de Turkse president Erdogan.

Dit alles betekent wat mij  betreft niet (en dat hoor je Caroline de Gruyter ook niet suggereren) dat er een nieuwe Europese keizer zou moeten komen. We moeten leren van het verleden om beter te begrijpen wat er nu gebeurt. Niet voor niets pleit Benno Barnard hartstochtelijk voor beter geschiedenis-onderwijs en roept Caroline de Gruyter op tot meer aandacht op school voor de inrichting en werking van de EU.

Ik zou zeggen: leren van het verleden, maar niet teruggaan in de tijd.

In Theater Habsburg verwoordde Jan Blokker dat heel duidelijk:

De verzamelde Habsburgers. Ze regeerden eigenlijk niet over een land of over een rijk, ze regeerden over hun eigen dynastie, als grote, feodale heren die tot in Olmutz en Lemberg, en van Auschwitz tot Sarajevo de trouw van hun leenmannen beloonden en hun ontrouw als het moest bestraften: de laatste ridders van de moderne tijd.

Keizers en ridders zijn niet meer van deze tijd. We moeten het tegenwoordig hebben van goede wil, overlegstructuren, procedures. Wat mij betreft moet er geen federale Europese staat komen, maar ook geen ontmanteling van de Europese Unie. Geen superstaat, maar samenwerking. Als je daarvoor kiest, horen daar botsingen en moeizame besluitvorming bij. Of, zoals Caroline de Gruyter het aan het einde van haar boek zegt:

“Als je zo naar Europa kijkt, raak je per definitie teleurgesteld. Want Europa is pappen en nathouden. Dat is de realiteit. Het zal nooit perfect zijn.”

Beter wordt het niet.

 

 

[1] Dit leerzame boek kent een paar minpuntjes. Het bevat geen bronnenlijst of trefwoordenlijst. En de foto’s bevatten geen onderschriften en zijn van matige kwaliteit.

[2] Impressions of European Integration (2012); http://dare.ubvu.vu.nl/handle/1871/32794

[3] Ik durf te bekennen dat in die reisleider-jaren mijn liefde voor de stad Salzburg is ontloken. Ik beschouw Salzburg (ondanks alle Mozart-kitsch en Sound of Music-referenties) als een van de mooiste steden van Europa.

[4] https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/theater-habsburg~bfee4f76/

 

[5] https://www.nrc.nl/nieuws/2002/12/14/tegen-de-draad-van-de-tijd-7618536-a133821

 

 

[6] https://carnegieeurope.eu/2016/09/23/habsburg-lessons-for-embattled-eu-pub-64658

 

Land van herkomst en land van aankomst

 

In mijn boekenkast heb ik een plekje voor nog te lezen boeken. De stapel groeit meestal sneller dan ik kan lezen. Bovenop liggen de boeken waar ik tussen de bedrijven door aan toe denk te komen; onderop de dikke pillen die ik reserveer voor de vakanties. Deze zomer stonden twee van die kloeke boeken op het menu: Wees Onzichtbaar van Murat Isik en Het land van herkomst van E. du Perron. Een recente roman uit 2017 en een klassieker uit 1935. Toevallig op hetzelfde stapeltje beland. Ik begon aan het boek van Isik in het eerste weekend van mijn zomervakantie. Tijdens mijn laatste vakantiedagen las ik Het land van herkomst uit. Deze twee boeken bleken meer met elkaar en met de actualiteit samen te hangen dan ik vooraf had gedacht.

Mijn vrouw had eerder al het boek Wees onzichtbaar gelezen en raadde het mij van harte aan. Het is het ‘coming of age’ verhaal van een uit Turkije afkomstige jongen die opgroeit in de Bijlmer. In tientallen korte, kleurrijke hoofdstukken wordt het leven van de jonge Metin geschetst: zijn tirannieke, onberekenbare vader, zijn moeder die zich stilaan ontwikkelt, vriendschappen en pesterijen, de verloedering van de woonomgeving, successen en mislukkingen op school, bijbaantjes en eerste liefdes. De hogeschool waar ik werk grenst aan de Bijlmermeer en veel van mijn studenten zijn uit deze wijk afkomstig. Door het lezen van dit boek realiseer ik me eens te meer dat iedere student met de nodige persoonlijke bagage aan zijn opleiding bij ons begint. We weten als docent vaak maar een fractie van wat er allemaal bij hen heeft gespeeld of nog steeds speelt. Soms gaat het om ingrijpende kwesties als armoede, geweld, discriminatie, gescheiden ouders, of psychische problemen. Allemaal factoren die bij het vinden van een plek op school en in de samenleving enorm tekenend en belemmerend kunnen werken. Maar gelukkig zijn er vaak ook, zoals Murat Isik beschrijft, positieve elementen: een docent die jouw talent ziet, een buurtgenoot die helpt of een vriend die het voor jou opneemt. Het boek laat zien dat ieder kind niet alleen gevormd wordt door zijn familie en etnische achtergrond, maar ook door de sociaal-economische omstandigheden waarin hij opgroeit, de buurt waarin hij woont, zijn persoonlijke karakter, de keuzes die hij maakt en de hoeveelheid pech of geluk die hij heeft. Kortom, een complexe mix van factoren. Het aanwijzen van één verklarende of voorspellende factor is te simpel en doet iedere individuele situatie tekort. Dat biedt hoop, want er valt ook onder moeilijke omstandigheden iets van het leven te maken. Maar het geeft ook aanleiding tot zorg als het om kinderen gaat bij wie veel factoren een negatieve score hebben.

Murat Isik

Bij Metin is die complexiteit ook terug te vinden. Hij wordt door de buitenwacht gezien als Turk, maar hij en zijn ouders zien zichzelf niet zo; ze zijn Zaza (een minderheidsgroepering in Turkije). Ook denkt iedereen dat hij moslim is, maar hij is niet-gelovig opgevoed. Zijn vader bemoeit zich nooit met hem, maar zet zich wel enorm voor Metin in als het school-advies lager uitvalt dan werd verwacht.

 

Het Land van herkomst stond al een tijd op mijn verlanglijstje. Van tijd tot tijd lees ik een ‘klassieker’. Na Tempel en kruis van Marsman koos ik voor het bekendste boek van diens vriend en tijdgenoot Edgar du Perron (1899-1940), één van de toonaangevende Nederlandse schrijvers in het interbellum. De kern van het boek bestaat uit levendige en openhartige beschrijvingen van zijn jeugd in Nederlands-Indië. Deze hoofdstukken met herinneringen aan zijn jonge jaren worden afgewisseld met passages die later spelen als hij in artistieke kringen in Brussel, Parijs en Nederland verkeert. Du Perron is in 1921 met zijn ouders van Indië naar België verhuisd. Een paar jaar later pleegt zijn vader zelfmoord, wat de jonge Eddy een langdurende depressie bezorgt. Weer een paar later overlijdt zijn moeder en tot zijn grote schrik wordt het hem duidelijk dat de verwachte erfenis geheel is verdampt door de economische crisis van de jaren ’30.

Het boek gaat voortdurend heen en weer in tijd en plaats. Het ene moment zit de hoofdpersoon als puber op school op Java, het volgende moment filosofeert hij als dertiger in Parijs met André Malraux over de verhouding tussen mannen en vrouwen. Dat maakt het moeilijk om een etiket op dit boek te plakken. Het is deels een roman, deels een autobiografie en deels essayistisch. Ook staan er meerdere briefwisselingen en gespreksverslagen in. De kracht van het boek is dat du Perron de lezer een scherp beeld geeft van het leven in Indië en de hoogoplopende economische en politieke spanningen in Europa tussen de twee wereldoorlogen. Du Perron kiest partij. Hij laat zich in de geest van Multatuli kritisch uit over het koloniale systeem in Nederlands-Indië[1] en staat ook sterk afwijzend tegenover het oprukkende fascisme in Europa.

E. du Perron

Het meest word ik getroffen door de hoofdstukken over zijn jeugdjaren op Java. De hoofdpersoon (Arthur Ducroo = Edgar du Perron) groeit op als enig kind van een autoritaire vader die ondernemer is en een moeder met een groot hart die uit een eerder huwelijk al een zoon heeft.  De kleine Arthur is een eigenwijs, opstandig mannetje dat opgroeit in een koloniaal milieu waarin blanken de dienst uitmaken en ‘inlanders’ volstrekt ondergeschikt zijn. Mensen van gemengd bloed bevinden zich letterlijk in een tussenpositie, terwijl Chinezen een buiten-categorie vormen, enigszins vergelijkbaar met de Joden in vooroorlogs Europa. Arthur gaat met vertegenwoordigers van alle bevolkingsgroepen om, maar leert al jong welke rangen en standen er zijn. De gezagsverhoudingen worden met harde hand gemarkeerd en gehandhaafd: in het gezin, op school en binnen de gehele koloniale samenleving.

 

Parallellen

Halverwege de jeugdherinneringen van Eddy du Perron vallen mij de parallellen met het boek van Murat Isik. Het begint bij de passages waarin staat dat de jonge Arthur veel leest en graag schrijft, en op school een hekel heeft aan Wiskunde. Precies zoals Metin. Maar er zijn meer overeenkomsten: het opgroeien op vreemde bodem, de hardvochtige vader, de moeder die alles bij elkaar houdt, klassenverschillen, discriminatie, vechtpartijen. Het grote verschil is dat Metin een brave knaap is die zich zo onopvallend mogelijk gedraagt (‘wees onzichtbaar’). Zo weet hij bijna geruisloos zijn plek te vinden, terwijl Arthur opstandig is en een buitenbeentje. Zijn gezin verhuist een paar keer op Java, hij gaat naar verschillende scholen, waar het steeds niet goed gaat, en uiteindelijk komt hij in Europa terecht. Wie de levenslijn van du Perron napluist, ziet dat hij later (na de publicatie van dit boek) is teruggegaan naar Indië, maar daar  zijn draai niet kan vinden. In 1939 keert hij terug maar Europa en gaat in Bergen (NH) wonen. Een klein jaar later vallen de Duitsers Nederland binnen. Op 14 mei, de dag van de Nederlandse capitulatie, krijgt Eddy du Perron een hartaanval en sterft.

Samengevat zou je kunnen zeggen: Edgar du Perron, de rusteloze kosmopoliet die overal en nergens thuis is. Die wel een land van herkomst heeft, maar moeite heeft om ergens echt te aarden. Murat Isik, die langzaam maar zeker een vaste plek in zijn land van aankomst[2] heeft weten te verwerven.

 

Actualiteit

Terwijl ik de afgelopen weken deze boeken lees, staan de media vol met berichten over rellende jongeren, Facebook en Zwarte Piet, steekpartijen, het omvertrekken van standbeelden, de bekladding van het Indië-monument. De boeken en de media-berichten staan niet los van elkaar. Ik merk dat du Perron en Isik me helpen om genuanceerd naar deze berichten en de achterliggende vraagstukken van migratie, discriminatie en ons koloniale verleden te kijken. Het zijn incidenten en kwesties die door sommige mensen direct in een goed-fout schema of een wij-zij frame worden geplaatst: ”onze cultuur wordt bedreigd door vreemde invloeden”; “wij worden aangevallen, zij hebben het gedaan”; “wij zijn goed, zij zijn fout”. Het is verleidelijk om snel te oordelen, eenduidige oorzaken aan te wijzen of rigoureuze oplossingen voor te stellen. De verhalen van Murat Isik en Eddy du Perron laten zien dat er geen simpele, eenduidige oorzaken en oplossingen zijn. Het is niet alleen opvoeding, het is niet alleen etniciteit, het is niet alleen godsdienst, het speelt niet alleen in kansarme wijken. Honderd jaar geleden niet en nu evenmin. Het enige wat je met enige zekerheid kunt zeggen is dat het bij al de genoemde incidenten van deze zomer (bijna altijd) om jonge mannen gaat. Knullen als Arthur en Metin, die in deze complexe en gelaagde wereld hun plek en draai moeten zien te vinden. Dat kan flink knetteren en botsen. Dat zie je in het nieuws en dat blijkt ook uit de verhalen van Isik en du Perron. Beide indrukwekkende boeken laten zien dat het jongeren helpt als ze kansen krijgen, erkenning ontvangen, positieve keuzes maken en af en toe wat geluk hebben.

 

[1] De Perron stond bekend als groot kenner van het werk van Multatuli. Een citaat uit het boek dat typerend is voor de stemming onder veel Nederlanders in Indonesië: “een opstandige Javaan was vanzelfsprekend onze vijand. Niet dat mensen als mijn vader vonden dat de Javaan ongelijk had; integendeel, het gold als bewijs van geestelijke vrijheid om onder elkaar te erkennen dat de Companjiesdienaren (VOC) natuurlijk rovers waren geweest en dat ook wij nog altijd niets op Java te maken hadden; dit eenmaal gezegd kon men met de grootste verontwaardiging optreden tegen iedere inlander die niet nederig bij onze meerderheid neerhurkte” (p. 270-271).

 

[2] In die zin zou het boek van Isik ook ‘Het land van aankomst’ kunnen heten, maar Paul Scheffer had die titel al – met een knipoog naar du Perron- in 2013 gebruikt voor zijn bekende publicatie over de multiculturele samenleving.

 

P.S. In de winter van 2021-2022 lees ik het boek Onder een hemel van sproeten van Alex Boogers. Ik zie veel parallellen met het boek van Isik. Het opgroeien van jongeren aan de rand van de grote stad. Met veel complexe problematieken: pesten, gescheiden ouders, slechte schoolprestaties, discriminatie, mishandeling.  Het valt op dat ook in dit boek de term ‘onzichtbaarheid’ vaker wordt gebruikt. “Mijn ouders zijn onzichtbare mensen. We leven in een onzichtbare straat met allemaal andere inzichtbare mensen (p. 105).

Verkiezingen voor het Europees Parlement: waar gaat het over?

De gemiddelde Nederlander kampt met een enorm gebrek aan feitelijke kennis over de EU. Dat is niet zo vreemd, want de EU vormt een complex geheel van instellingen met ingewikkelde spelregels. De puntentelling bij het Eurovisie Songfestival is daarmee vergeleken een ABC-tje.
Op school leren we nauwelijks hoe de EU in elkaar steekt. Ook media en politici besteden niet veel aandacht aan het geven van tekst en uitleg. Zij belichten liever gekleurde, geprofileerde standpunten. Om het de burger makkelijk te maken worden daarbij schijnbaar eenvoudige keuze-opties voorgelegd: VOOR of TEGEN, Solidair of Superstaat, Samen Sterk of Eigen Baas, Loving of Leaving. Was het maar zo eenvoudig.
Ik schrijf iedere keer dat er verkiezingen zijn een tekst over het hoe en wat van de desbetreffende verkiezing voor mijn kinderen en hun vrienden. Niet om hun stemvoorkeuren te sturen, maar om achtergrondinformatie te geven. Op basis van mijn studie Politicologie en mijn promotie-onderzoek naar de EU (over de invloed van mediaberichtgeving op de publieke opinie) meen ik daar iets meer dan gemiddeld verstand van te hebben. Ik deel dit keer graag in blog-vorm de (wat bewerkte) tekst die ik eerder aan mijn kinderen stuurde.

 

Overal staan borden met posters die me oproepen om op donderdag 23 mei te gaan stemmen voor het Europees Parlement. Sommige slogans nodigen me uit om VOOR of TEGEN Europa te stemmen. Dat is vreemd. Bij de Provinciale Staten verkiezingen van twee maanden geleden werd ik ook niet uitgenodigd om VOOR of TEGEN Noord-Holland te stemmen. We kiezen namelijk geen geografische eenheden, maar volksvertegenwoordigers. Dit keer zijn dat de mensen die namens ons in het Europees parlement gaan zitten en vanuit Brussel en Straatsburg een beetje mogen meepraten en bijsturen. Zij zitten niet echt aan de knoppen. De werkelijke beslissingsmacht ligt bij de gezamenlijke politieke leiders, de ministers en de regeringsleiders van de 28 lidstaten, die samen de grote besluiten nemen. Eigenlijk kunnen we deze politici veel effectiever aanspreken en ter verantwoording roepen via de nationale parlementen dan via het Europees Parlement. En daarmee hebben we meteen een kernprobleem te pakken: hoe zit het met het democratische gehalte van de EU en wat is nu precies de verhouding tussen burgers en Brussel?

 

Vooraf

Laten we bij het begin beginnen. Als er verkiezingen zijn, sta je voor twee keuzes: ga ik stemmen en zo ja, op wie/op welke partij ga ik dan stemmen? Dat geldt ook voor de verkiezing voor het Europees Parlement (EP) op 23/26 mei a.s.[1] Voor veel mensen zijn deze twee keuzes als het om Europa gaat des te moeilijker te maken: de EU is een soort ver-van-mijn-bed-show en weinigen hebben een goed beeld van wat er in Brussel en Straatsburg (in deze laatste plaats vergadert en stemt het EP een week per maand) gebeurt. En bovendien: we kennen de kandidaat Europarlementariërs nauwelijks van naam, laat staan dat we weten wat ze in Europa willen bereiken. Niet erg aantrekkelijk en uitdagend om daarvoor naar de stembus te gaan! Uit opiniepeilingen blijkt dat vooral partijen met een uitgesproken EU-profiel (sterk ’voor’ of ‘tegen’) het goed doen bij de respondenten. Dus in die zin zijn de slogans die op de posters staan goed te begrijpen.

 

Getallen en stemmen

In het Europese Parlement (EP) is plaats voor 26 Nederlandse leden op een totaal van 751.[2] Deze getallen laten zien dat de Nederlandse inbreng in het EP beperkt is. Het betekent ook dat alleen de grotere Nederlandse  partijen kans maken op meer dan 1 zetel. Ter vergelijking: in de Tweede Kamer zitten 150 volksvertegenwoordigers, dus in Den Haag is de kans dat ook kleine partijen een plekje krijgen veel groter.

Om toch invloed uit te kunnen oefenen zitten de Nederlandse Europarlementariërs in politieke groepen of fracties. Zo maken de PvdA-ers deel uit van de PES (sociaal-democraten) en de CDA-ers van de Europese Volkspartij (christen-democraten en conservatieven). Daarnaast is er ook nog een groene fractie, een liberale, een rechts-nationalistische, etc. Deze ordening brengt op zich al bijzondere combinaties met zich mee. Zo zitten de CDA-ers samen met de Italiaanse opvolgers van Berlusconi in één groep, hokken D66 en de VVD in dezelfde liberale fractie en opereert de SP in een groep waarin ook communisten zijn vertegenwoordigd. Het is interessant om te gaan volgen in welke politieke groep de Europarlementariërs van Forum voor Democratie willen gaan zitten. Deze nieuwe partij heeft nog geen vaste plek. Uit onderzoek (www.votewatch.eu) blijkt dat Europarlementariërs tijdens stemmingen vooral de fractie-lijn volgen. Nederlandse EP-leden vormen dus niet een gezamenlijk Nederlands blok, maar stemmen in het EP verdeeld, net als in Den Haag: ze volgen hun  politieke kleur.

 

Verkiezingen leiden niet tot een nieuw bestuur

Een groot verschil tussen deze verkiezingen en die voor bijvoorbeeld de gemeenteraad, de provincie of de Tweede Kamer is dat in het geval van EU de verkiezing niet leidt tot een daaruit volgende samenstelling van een nieuw bestuur. Bij Nederlandse verkiezingen, op elk niveau, kiezen we vertegenwoordigers die op lijsten van politieke partijen staan. Daarna gaan die partijen kijken welke partijen samen een meerderheid kunnen vormen op basis waarvan een college van Burgemeester en Wethouders (gemeente), Gedeputeerde Staten (provincie) of Regering (nationaal) samengesteld kan worden. Hoe meer mensen bij Tweede Kamer verkiezingen op de VVD stemmen, des te groter de kans dat de VVD ook in de regering komt. In Europa werkt dat niet zo. De EU heeft namelijk geen regering! In die zin is het wat merkwaardig dat sommige politici toch blijven roepen dat de EU een superstaat is. De EU is geen staat, laat staan een superstaat. De EU-lidstaten zijn vaak juist heel erg verdeeld. De EU kan daarom veel moeilijker een vuist maken dan echte superstaten, zoals de VS, China of Rusland. Er zijn dus ook geen regeringspartijen of oppositiepartijen in het Europees Parlement. Hoe meer Nederlanders op 23 mei op het CDA stemmen, des te meer CDA-ers in het Europees Parlement komen en dat is weer een zetje in de rug van de Europese Volkspartij, maar daarmee houdt het op. De Europese instelling die een beetje in de buurt komt van een regering/bestuur is de Europese Commissie. Iedere lidstaat levert één commissaris die zich met één beleidsterrein bezig houdt. Voor Nederland zit Frans Timmermans in de Commissie. De keuze voor Frans Timmermans stond destijds geheel los van de uitslag van de EP-verkiezing, maar had meer te maken met het verdelen van interessante banen tussen de grote politieke partijen in Nederland (Timmermans, prominent PvdA-man, werd benoemd door Rutte II, een coalitie van VVD en PvdA). Nieuw sinds 2014 is de afspraak dat de grootste fractie binnen het EP na de verkiezingen de kandidaat-voorzitter voor de Europese Commissie mag voordragen. Frans Timmermans is druk bezig als om als zogenaamde Spitzen-kandidaat van de Sociaal-democraten (PES) dat voorzitterschap te veroveren. De EVP (de fractie van christen-democratische en conservatieve partijen) hebben de Duitser Manfred Weber naar voren geschoven. Maar uiteindelijk besluit niet het EP hoe de Europese Commissie wordt samengesteld. Elke EU-lidstaat wijst zelf aan wie namens dat land commissaris wordt in Brussel. Frans Timmermans is kandidaat-lid van het EP, maar dat betekent niet dat hij automatisch weer Eurocommissaris wordt. Dat bepaalt de regering Rutte.

 

Invloed en macht

Hoe groot is de invloed van het Europees Parlement? Deze vraag is niet simpel te beantwoorden. Vast staat dat het EP door de jaren heen steeds meer invloed heeft gekregen. De leden van het EP mogen over steeds meer Europese onderwerpen meepraten en meebeslissen. Die rechten zijn vastgelegd in diverse verdragen die door lidstaten van de EU zijn gesloten (zoals het Verdrag van Amsterdam). In het in 2009 opgestelde EU-Hervormingsverdrag (Lissabon) zijn deze rechten weer verder vergroot. Het EP mag over een groot aantal zaken advies uitbrengen en over steeds meer zaken ook meebeslissen. Ook die meebeslis-onderwerpen zijn vastgelegd. Globaal genomen zijn dit alle onderwerpen waarvan de lidstaten hebben bepaald dat een gezamenlijk beleid wenselijk is en de invloed van de lidstaten beperkt kan worden: milieu, markt, consumentenzaken, landbouw, voedselveiligheid, transport, etc. Meer nationaal-gevoelige zaken als belasting, onderwijs, buitenlands beleid, cultuur, politie/justitie blijven vooral buiten de invloedssfeer van het Europees Parlement. De EU gaat dus niet over onze pensioenen, zoals je de mensen van 50Plus wel eens hoort roepen. Al met al heeft het EP duidelijk minder macht dan de nationale parlementen in de lidstaten.

In tegenstelling tot de Tweede Kamer (en andere parlementen) mag het Europees Parlement niet zelf met wetsvoorstellen komen. Alle wetsvoorstellen zijn afkomstig van de Europese Commissie. Vervolgens mag het EP (afhankelijk van het onderwerp) een advies uitbrengen of een besluit nemen en uiteindelijk wordt het voorstel besproken in de Raad van Ministers die een uiteindelijk besluit neemt. Die Raad van Ministers wisselt steeds van samenstelling, afhankelijk van het onderwerp. Als het om een milieu-voorstel gaat zijn het de 28 ministers van Milieuzaken van alle lidstaten. Gaat het om transport, dan komen alle 28 ministers van Verkeer bijeen (dus per lidstaat één minister). Zo moet Cora van Nieuwenhuizen, de Nederlandse minister van Infrastructuur, een paar keer per jaar met haar Europese collega’s stemmen over Europese verkeersvoorstellen. Over die voorstellen heeft dus het Europees Parlement mee mogen praten en meedenken. Maar natuurlijk kan ook de Tweede Kamer Cora van Nieuwenhuizen nog eens flink aan de tand voelen over wat zij allemaal bekokstooft met haar collega’s in Brussel. De praktijk laat zien dat leden van de Tweede Kamer die kans vaak laten lopen, of pas wakker worden, als de handtekeningen in Brussel zijn gezet. En dat terwijl het Verdrag van Lissabon voorziet in een gele kaart procedure. Als nationale parlementen vinden dat Europese voorstellen beter op nationaal niveau opgepakt en ingevuld kunnen worden kunnen zij de Europese Commissie een halt toeroepen.[3]

Dan is er tenslotte nog nog een speciale club die behoorlijk wat invloed heeft in de EU: dat is de vergadering van regeringsleiders en staatshoofden (de Europese Raad). Enkele keren per jaar komen Rutte, Macron, Merkel en alle andere politieke leiders van de lidstaten bijeen om over grote zaken te spreken: hoe gaan we de klimaatproblematiek te lijf, hoe staan we tegenover de Brexit, hoe gaan we om met de migratiestromen, etc. Tijdens dergelijke Top-bijeenkomsten worden vaak vergaande besluiten genomen. Het Europees Parlement heeft daar geen greep op. Dat gebeurt gewoon naast de standaard-procedures van Brussel en Straatsburg. Ook op dit punt heeft de Tweede Kamer eigenlijk meer invloed, omdat Rutte wel in Den Haag ter verantwoording geroepen kan worden, maar niet in Brussel of Straatsburg.

 

Waar gaan de verkiezingen van 23 mei over?

Strikt genomen (en zuinig gezegd) gaat het bij de EP-verkiezingen dus om de verdeling van 26 Nederlandse zetels waardoor het Europese Parlement een tikje socialer, christelijker, liberaler of rechts-nationaal kan worden. Daardoor worden de wetsvoorstellen van de nieuwe Europese Commissie met een iets meer sociale, christelijke, liberale of rechts-nationale blik bekeken en beoordeeld. Dat is dus niet heel wereldschokkend, maar aan de andere kant kun je zeggen dat het goed is dat de EU ook in toenemende mate door een democratisch orgaan als het EP wordt gecontroleerd en ingekleurd. Anders zouden de Europese Commissie en de Raden van Ministers zonder Europese, democratische toets hun werk doen. Nergens ter wereld opereert een soortgelijk parlement dat over landsgrenzen heen bepaalde rechten en machtsmiddelen heeft.

 

In bredere zin gaat het op 23 mei om wat wij eigenlijk met de Europese Unie willen. De kiezers kunnen een signaal afgeven over hoe zij de EU het liefst ingericht willen zien. Er bestaan daarbij grofweg drie opties:

Visie één: de EU is hard nodig om gezamenlijk internationale problemen aan te pakken. Milieu, de opkomst van China, de politiek van Poetin, migratie, energie: het vinden van juiste antwoorden daarop werkt alleen als lidstaten goed samenwerken en een deel van hun speelruimte opgeven aan de EU en daarmee ook het EP meer bevoegdheden geven. Kortom: intensieve samenwerking op een groot aantal terreinen.

De tweede visie is: de EU is in de kern een goed idee, maar het geheel moet niet verder groeien. Het moet beter, maar niet meer. Niet nog meer landen erbij en niet nog meer beleidsterreinen.

Visie drie: we moeten net als de Britten de EU verlaten. De EU is een te machtig, te bureaucratisch systeem; de lidstaten hebben te veel van hun soevereiniteit verloren en moeten weer baas in eigen huis worden.

Wat mij betreft gaat het Europese project niet om de vraag of begrotingstekorten een procentje meer of minder mogen bedragen. En ook niet om krappere of royalere visquota. Zelfs het berekenen van eventuele kosten van de euro of baten van Europese samenwerking gaan voorbij aan de essentie. Het wezen van Europese samenwerking is de vraag hoe Europese staten en burgers zich tot elkaar willen verhouden. Die vraag is niet met Ja of Nee te beantwoorden. Als we die vraag ontleden, komen we op drie sub-vragen uit:

–          Met wie willen we samenwerken (kwantitatief)

–          Op welke terreinen willen we samenwerken (kwalitatief)

–          Tot op welke hoogte willen we samenwerken (institutioneel)

Waar de EU zich bewijst en waar de EU relevant is, kan het een stapje steviger of verder. Waar de EU zich niet bewijst of geen toegevoegde waarde heeft, moet Europese samenwerking worden heroverwogen of teruggedraaid. Politieke partijen zouden zich vooral daarover moeten uitspreken. Daarbij moeten ze de feiten laten spreken en de stereotypen en de zwart-wit schema’s achter zich laten. We zijn ons in Nederland gaan realiseren dat de EU van invloed is, maar we moeten ook beseffen dat wij (als land, als provincie, als burgers) daarin een rol spelen. We zijn daar zelf bij, en we kunnen daar ook zelf (een beetje) over meepraten en meebeslissen. Op 23 mei, maar ook als er weer verkiezingen voor de Tweede Kamer zijn, of zelfs voor de Provinciale Staten.

 

Meer weten?

 

Ik kan iedereen die feitelijke informatie over de EU zoekt deze website aanbevelen:

www.europa-nu.nl

 

Verder heb ik vijf jaar geleden (in de aanloop naar de EP-verkiezingen van 2014) een aantal beschouwende blogs over de EU geschreven. Voor de liefhebber:

 

Kiezen voor Europa (serie): Introductie http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=246
Kiezen voor Europa (serie): Proloog http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=248
Kiezen voor Europa (serie): Geografie http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=293
Kiezen voor Europa (serie): Geschiedenis http://phaests.nl/phaestus.nl/?p=308
Kiezen voor Europa (serie): Economie http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=319
Kiezen voor Europa (serie): Cultuur http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=326
Kiezen voor Europa (serie): Politiek http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=332
Kiezen voor Europa (serie): Epiloog http://phaestus.nl/phaestus.nl/?p=337

 

[1] Opmerkelijk genoeg gaan niet alle inwoners van de 28 EU-lidstaten op dezelfde dag naar de stembus. Nederlanders stemmen op donderdag, terwijl in andere landen dat soms op vrijdag of op zaterdag of zondag gebeurt. Dus pas op zondag 26 mei krijgen we het totaalbeeld voor de hele EU.

[2] Ook opmerkelijk: in Groot-Brittannië is de regering van Theresia May er niet in geslaagd de Brexit binnen het vastgestelde tijdpad (en voor de EP-verkiezingen) te realiseren. De Britten doen dus ook mee aan de verkiezingen voor het EP, terwijl de kans bestaat dat ze over een paar maanden uit de EU treden. Als dat gebeurt vertrekken alle Britse leden uit het Europees Parlement en krijgen alle overige lidstaten en dus ook Nederland er een paar zetels bij.

[3] Hangt samen met het zgn. subsidiariteitsbeginsel.

Stop de verengelsing!

 

Bij alle commotie rondom de Brexit is één aspect onderbelicht gebleven. Het is een kwestie die grote gevolgen zal hebben voor Nederland, en dan met name voor een aantal gemeenten. Het is een zaak die geregeld moet worden voordat er een definitieve Brexit-regeling tot stand komt. De kwestie heeft bovendien een bredere context: de toenemende zorg om de verengelsing van onze maatschappij. In sommige bedrijfstakken is Engels de voertaal, op social media overheerst het Engels, jongeren kunnen geen zin uitspreken zonder woorden als ‘awkward’, ‘shit’ of ‘oh my God’ en ook in het hoger onderwijs wordt het Nederlands verdrongen door het Engels. Onlangs publiceerde een grote groep hoogleraren een brief waarin leden van de Tweede Kamer worden opgeroepen de verengelsing van het hoger onderwijs terug te dringen (zie: https://www.beteronderwijsnederland.nl/nieuws/2019/03/oproep-tk-nederlands-volledig/ )

Vanwege de naderende Brexit en de toenemende verengelsing van onze samenleving wil ik het vraagstuk van Engelstalige plaatsnamen onder de aandacht brengen. In Nederland hebben meerdere gemeenten een Engelse naam. Daar moet een einde aan komen. Plaatsen als Goes en Made moeten herdoopt worden en Nederlandse namen krijgen. Dat versterkt ons nationale bewustzijn en is een goed medicijn tegen de oprukkende oikofobie.

Als de Britten niet meer met ons willen samenwerken in EU-verband, maar wel hun taal aan ons opdringen, moeten wij paal en perk stellen.

Ik heb een inventarisatie gemaakt van alle Engelstalige plaatsnamen in Nederland: Bath, Bathmen, Born, Enter, Goes, Grave, Loo, Made, Mill, Nutter en Well.

Daarnaast zijn er nog plaatsnamen die zo maar als Engelstalig opgevat zouden kunnen worden: America, Best, Erica en Monster

Laten we deze plaatsen een nieuwe, Nederlandse naam geven. Om het de regering en de betrokken gemeentebesturen makkelijk te maken heb ik al bedacht welke welluidende Nederlandse namen deze plaatsen zouden kunnen krijgen.

America > Steeds

Bath > Badplaats

Bathmen > Zwemmersdam

Best > Bovenal

Born > Geboorteplaats

Enter > Nieuwe Regel

Erica > Terpstra

Goes > Gaandekerke

Grave > Begraafplaats

Loo > Watergat

Made > Werkplaats

Mill > Malingen

Monster > Schrikke

Nutter > Kierewiet

Well > Bron

Mooie Nederlandse namen die passen bij onze nationale waarden. Namen waar we trots op mogen zijn.

Ik zal de minister van Cultuur een brief sturen met het dringende verzoek tot wijziging van deze plaatsnamen over te gaan. Ik geef haar daarbij ook ter overweging haar eigen naam te veranderen. Van Engelshoven: een ongepaste naam voor een lid van de Nederlandse regering.

 

 

 

P.S. 1: opmerkelijk duo’s bij de Engelstalige plaatsnamen:

Enter en Goes  (een variant op Remain en Leave)

Born en Grave (van de wieg tot het graf)

 

P.S. 2: ik ben het overigens inhoudelijk zeer met de oproep van Beter Onderwijs Nederland eens.